طارق رمضان اندیشمند و فیلسوف مسلمان در کتاب جدیدش تحت عنوان «درجستجوی معنا، توسعهی فلسفهی پلورالیسم» در سیری فکری ما را به جستجوی حقیقت و تلاش برای ایجاد چارچوبی فلسفی برای درک پلورالیسم فرا میخواند، پلورالیسمی که جامعهی جهانی را به سوی همزیستی، گفتگو و همکاری رهبری میکند.
کتاب دارای 224 صفحه به وسیلهی انتشارات الن(Ellen) بریتانیایی منتشر شده است و نوترین نوشتهی طارق رمضان به شمار میرود.
رمضان دانشآموختهی دانشکدهی سنت آنتونی دانشگاه آکسفورد و پژوهشگر مؤسسهی لوکاهی است که از طریق نوشته و سخنرانیهایش به صورتی گسترده در بحث و بررسی در زمینهی مسایل مسلمانان در غرب و احیای اسلامی در جهان اسلام مشارکت نموده است. او فعال اکادمیکی است که با نوشتههایش که عمدتاً دربارهی اخلاق شهروندی، عدالت اجتماعی و گفتگوی تمدنها هستند، افراد بسیاری را در گوشه و کنار جهان تحت تأثیر اندیشههای خویش قرار میدهد. وی همچنین در چندین مؤسسهی بینالمللی و انجمن آموزشی-ارشادی عضویت دارد. کتابهایش به زبانهای مختلفی برگردانده شدهاند. مجلهی تایم در سال 2004 وی را یکی از مهمترین 100 «سازندهی» قرن 21 شمرده است.
ضرورت روشنفکری دینی هم از لحاظ تاریخی و هم از لحاظ نظری هنگامی آشکار میشود که به این حقیقت عطف توجه کنیم که ما داریم پوستهی سنّت را میشکنیم و وارد سپهر مدرنیته میشویم. در این انتقال دشوار و گاه سهمگین، دو گروه با کمترین مشکل مواجه هستند. اول آنها که در لاک سنّت ماندهاند و قصد بیرون آمدن ندارند.
مقدمه:
در تابستان جاری با یکی از عزیزانم در مورد موضوعی بحث میکردیم و ایشان مشکلاتی را مطرح نمود که در مقام پاسخ به آن مباحث به جد دچار تردید شدم و در بحثها و گفتگوهایی که با تنی چند از دوستان بزرگوار و استادان اندیشمند داشتم احساس نیازی ناخواسته درونم را غل غلهوار به جوش آورد و بسیار به فکر فرو برد.
یکی از بدترین اتّفاقاتی که ممکن است برای فرد، گروه و جماعتی اتفاق بیفتد آن است که چشمان خویش بر واقعیتهای گوناگون اطراف ببندند و جز آنچه که دلپسند آنان است هیچ چیز دیگری را مورد توجه و عنایت خویش قرار ندهند و برآن باشند که حقّ مطلقند و غیر اینان و دگر باشان، کافر و مرتدّ و تا ابدالدّهر سوخته در آتش غضب خداوندیاند و این حکایت غالب دینداران ما در ایران و بالتّبع در کردستان است.
1. حاجتی به یادآوری نیست که استاد محترم مصطفی ملکیان از روشنفکران مهم و تأثیرگذار دوران معاصر است.
در دهه اخیر، آثار زیادی از ایشان در قالب مقاله، سخنرانی، گفتگو و ترجمه منتشر شده است. آراء دینشناختی، فلسفی، اخلاقی و روانشناختی ایشان نیز در "سنت و سکولاریسم"، "راهی به رهایی"، "مشتاقی و مجهوری"، "مهر ماندگار" و "حدیث آرزومندی" به چاپ رسیده است. پیش از این توفیق داشتهام تا در باب آراء دینشناختی ایشان و ربط و نسبت میان تدین و تعبد نکاتی را متذکر شوم[1].
در این نوشتار میکوشم تا به منظومه اخلاقی ایشان پرداخته، مواضع ایشان را در یکی از مباحث فرااخلاق[2] (رابطه میان دین و اخلاق) و اخلاق هنجاری[3] (تأکید بر اخلاق فضیلتگرا[4] در قیاس با اخلاق فایده گرا[5] و وظیفه گرا[6]) به بحث بگذارم. برای روشنتر شدن مطلب، مواضع ایشان را در موارد فوق با آراء روشنفکران دینی متقدم (مرحوم مهدی بازرگان و مرحوم علی شریعتی) و روشنفکران دینی متأخر (عبدالکریم سروش و محمد مجتهد شبستری) قیاس میکنم.
واژگانی چون بازنمایی، بینامتنیت، ژانر، روایت، گفتمان و انجامگری، واژگانی هستند که تا اندازهای چهارچوب آنچه پارادیم برساختگرایی نامیده میشود را شکل میدهند؛ پارادیمی که مبتنی بر آن واقعیتهای اجتماعی و تغییر اجتماعی تنها در گرو دو عامل امکانپذیر خواهد بود.
ابوزید معتقد است شناخت متن قرآنی و ایضاح و صورتبندی آن، بدون بازسازی قرائتی انتقادی، ژرفنگر و جدید از علوم قرآنی ممکن نیست. جایگاه علوم قرآن و علوم حدیث در گفتمان دینی معاصر تکرار مکررات است، زیرا بسیاری از عالمان ما گمان میکنند که این دو رشته علمی از جمله علومی هستند که به کمال و بالندگی خود رسیدهاند و دیگر چیزی نمانده است که آیندگان بر گذشتگان بیفزایند. به نظر ابوزید باید متن دینی را از کارکردهای ایدئولوژیک سیاسی، اقتصادی، علمی یا فلسفی برهانیم.
نمونهی چنین موافقتها و مخالفتهایی با سکولاریسم و نسبت آن با دینداری، در چند سال اخیر در ایران نیز رخ نموده، بهگونهای که برخی از روشنفکران که متصف به صفت دینی هم هستند، آشکارا یکی از رسالتهای خود را سکولار کردن جامعه و حتی دین میدانند و به دیدهی یک پروژه فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در آن مینگرند. رجوع به برخی فرهنگنامههای تخصصی، در رشتههای مختلف علوم انسانی، نشان میدهد که اینگونه قاموسها، کوشیدهاند تا معانی مشخصتر و مفصلی را در ربط با قلمرو پژوهشی و آکادمیک، عرضه دارند. از جمله این اصطلاح نامهها یا دیکسیونرها، دیکسیونر یا فرهنگ اصطلاحات جامعهشناسی مدرن Dictionary of Modern Sociology تألیف توماس فورد هالت (Thomas ford Hout) است. در این فرهنگ معانی زیر برای «سکولار» ذکر شده است:
مترجم: رحیم حمداوی
محمدعابد الجابری در تاریخ 27 دسامبر 1935 در مغرب زاده شد و دکترای خود را از دانشگاه محمد پنجم در رباط به سال 1970 گرفت. ایشان سابقه تدریس فلسفه و اندیشه اسلامی در دانشگاه محمد پنجم از سال 1967 تا 2002 را دارد و با تالیف بیش از 10 کتاب باعث ایجاد خیزشی جدید در نقد سنت و میراث عربی شد. او توانست از طریق سلسله کتابهایی با عنوان نقد عقل عربی اقدام به بازبینی سکولاریسم از طریق بررسی مولفهها و شالودههای فرهنگی و زبانی که از دوره تدوین شروع شده، کند سپس پا در حوزه نقد عقل سیاسی و پس از آن عقل اخلاقی نهاد.
اما آنچه که پوپر در بر آن تأکید میکند و مورد توجه قرار میدهد شناختشناسی خوشبینانه و نظریه یادآوری افلاطون است به عقیده پوپر هر دو نظریه افلاطون پیشاپیشی نه تنها از خردگرایی دکارتی بلکه از نظریههای استقرای ارسطو و بیکن هستند.
پوپر داستان پرسشهای سقراط از یک جوان بی بهره از آموزش را مطرح میکند تا مورد خاصی از قضیه فیثاغورس را بازیابد، به تعبیری به او کمک میکند تا شناخت از یاد رفتهای را به یاد آورد که روانش پیش از تولد - یعنی هنگامیکه بر همه چیز دانا بوده - داشته است. او در واقع به روش مشهور سقراط اشاره میکند که در رساله تئه تتوس ( افلاطون ) به عنوان هنر زاییدن معرفی شده است.
کپی رایت © 1401 پیام اصلاح . تمام حقوق وب سایت محفوظ است . طراحی و توسعه توسط شرکت برنامه نویسی روپَل