رعایت حدّ عینیت و ذهنیت، همیشه مشکل هر معرفتشناسی بوده است و فلسفه علم نیز که از اقسام معرفتشناسی است به این مشکل مبتلا است. فلسفه علم منطقی-دستوری خواهان علمی صددرصد ابژکتیو بود. امّا تحقیقات فراوان بازنمود که تاریخ علم آشفتهتر از آن است که در قالب روشهای معینی ریخته شود، و عالمان نیز انسانتر از آنند که ماشینوار عمل کنند، و خرد خشک و خام را بر جمیع عواطف خویش حاکم سازند، و عوامل محیطی و اجتماعی نیز سرکشتر از آنند که حرمت عقل را نگه دارند و همه جا به میل یا به فرمان وی سربسپارند.
میکوشم از وسواس تعریف عشق بپرهیزم، اما میترسم که مفاهمه در اضطراب افتد. پس ناچارم بگویم که منظورم از این واژه رابطهای است سراسر کشش و خواهش میان انسانی با انسانی یا حیوانی یا شیئی؛ که عموماً خواهان را عاشق و خوانده را معشوق و خواسته را وصال مینامند. و نشانه صدق آن این است که عاشق با داشتن معشوق، یا با امید آن، خود را صاحب همه چیز میبیند، حتی اگر هیچش نباشد و با نداشتن آن خود را صاحب هیچ نمیبیند، حتی اگر همه چیزش باشد.
عبدالرحمن بن محمد بن خلدون تونسى، سیاستمدار، جامعهشناس، تاریخنگار و فقیه مالکىمذهب در اول رمضان 732 قمرى 27 مه 1332 میلادى، در تونس به دنیا آمد. او تحصیلات مقدماتى را نزد پدرش آموخت و سپس نزد علمای تونسی قرآن و تفسیر، فقه، حدیث، علم رجال، تاریخ، فن شعر و فلسفه آموخت. وى پس از تکمیل تحصیلات در آفریقیه (تونس) به مغرب (مراکش) وسپس الجزایر رفت و دوباره به مغرب بازگشت وپس از آن که اطلاعات مفیدى دربارهى کشورهاى شمال آفریقا به دست آورد، در سال 764 به آندلس (اسپانیاى امروز) رفت و در غرناطه (گرانادا) به حضور سلطان، محمد پنجم، رسید.
هر ساله با فرارسیدن ماه ربیع الأول و بمناسبت میلاد خاتم پیامبران -صلی الله علیه وسلم- جشنها و مراسم مولود خوانی فراوانی در گوشه و کنار جهان اسلام برپا میگردد، این جشن و شادیها که گهگاهی آمیخته با برخی از منکرات و معاصی نیز هست، واکنشهای ضد و نقیضی را در میان علماء و فقهای جهان اسلام در بر داشته است، بعضی از علماء برپایی این جشنها را مطلقاً نادرست و بدعت میدانند، وبرخی دیگر بطور مشروط آنرا جایز میشمارند، نگارنده در این مقاله در صدد آنست دیدگاههای دو گروه را مطرح کند، و پس از طرح دیدگاهها و مقایسه بین آنها، به قولی که به حقیقت نزدیکتر است دست پیدا کند.
طبیعیات کهن که فحص از آثار طبایع میکرد، اگر آنها را مییافت میتوانست ادّعا کند که فلان طبیعت همواره و درهمهی جهانهای ممکن فلان آثار را خواهد داشت. و هر بار خداوند آب و خاک و فلک و نمک را بیافریند، باز همین آثار طبعی کنونی خود را خواهند داشت. و (طبیعیات) که علم به این جهان ماده است علم به هر جهان ماده ممکن دیگر هم خواهد بود. امّا تاریخ یا علم جغرافیا است. علم جغرافیا، علم به جغرافیای این جهان است و به هیچ رو ادّعا نمیکند که اگر خداوند بار دیگر هم عالمی بیافریند باز هم کوهها و درهها و رودها (و بل کرات مختلف آن) چنین نظمی و نسبتی خواهند داشت.
دین باوری و اخلاق، دو خصیصه دیرین و ریشهدار در سرشت و ساختار وجودی انسان بوده است. در مطالعهی تاریخی سیر تمدن بشر، آمیختگی اخلاق و مذهب به وضوح رخ مینماید، تا آنجا که اساساً اخلاق در ادیان یهود، مسیحیت و اسلام، کاملاً جنبهی دینی به خود گرفته و ماهیتی مذهبی دارد. اما این که کدام یک از این دو پدیده، پیشین بر دیگری است، مسألهای است که بیش از حدس و تخمین را بر نمیتابد.
حلیمه سعدیه مادر رضاعی رسول اکرم (ص) این بانوی فهیم، بردبار و اندیشمند و گرامی که ما از آن سخن میگوئیم برگزیده هر مسلمان و عزیزدل هر مؤمن است. او کسی است که از پستانهای پاک و مطهرش مولود مبارکی همچون محمد ابن عبدالله تغذیه میکند و در آغوش گرم و مهربانش میآساید و در دامان پرمهر و محبتش پرورش مییابد و فصاحت و بلاغت و شیرینی لهجه او و خویشاوندانش با طبیعت و سرشت این کودک عجین میگردد و در نتیجه او زیباترین سخن را دارد و شیرینترین لهجه را. آری؛ این بانوی گرامی و ارجمند حلیمه سعدیه مادر رضاعی پیامبر گرامی اسلام (ص) میباشد.
«کنت و دوئم منکر اهمیت متافیزیک در علم بودند. کسانی که بیشترین جهد را ورزیدند تا موج ضدّ متافیزیکی در فلسفه و تاریخ نگاری علم را وارونه کنند عبارتاند از برت، پوپر و کوایره.» لاکاتوش*
«مبادی مابعدالطبیعی علوم نوین» کتابی است در فلسفه علم (علم شناسی) که خود از فروع معرفتشناسی است. علمشناسی نیز بر دو گونه است: پسینی و پیشینی. و علمشناسی پسینی نیز خود سه بخش دارد: یکی تحقیق تاریخی در مبادی غیر علمی علم. و دیگری بازسازی عقلانی تاریخ علم و تحلیل منطقی اجزاء و اندامهای درونی آن، و سوّم تبیین روانشناختی و جامعهشناختی رفتار عالمان.
امر تعیینکننده حق و باطل در فلسفیدن فقط عقل است. اگر امر دیگری جز عقل فیصله بخش نزاعها باشد، دیگر به آن فرآیند فلسفیدن نمیگویند. در الهیات آنچه نزاعها را فیصله میدهد متون مقدس دینی و مذهبی است، در عرفان شهودهای عارفان، فیصله بخش نزاعهاست و در تحقیقات تجربی، روشهای تجربی. اما نزاع فلسفی هیچوقت با تحقیقات تجربی فیصله نمییابد،
ترجمه: محمد ملازاده- بانه
نه در مقابل اجتهادهای شیطانی در دین
هماکنون تلاشهایی بمنظور قداستزدایی از دین و ایجاد تحریف و تغییر در آن و تشویه و زشت جلوه دادن چهرة حقیقی آن، انجام میگیرد. و در این راستا سعی میشود، از طریق نقشههای شبهدار بیگانگان که برخی نویسندگان مسلمان، متعهد اجرای آن شدهاند، یا آنچه برخی از دینداران حرفهای به تأثیر از اهل کتاب و نوکران و سرسپردگان آنها به نام اجتهاد و تکامل در دین به انجام آن برمیخیزند، چهره دین را عوض میکنند.
کپی رایت © 1401 پیام اصلاح . تمام حقوق وب سایت محفوظ است . طراحی و توسعه توسط شرکت برنامه نویسی روپَل