ئاشکرایە خێزان دێرینترین دامەزراوەی کۆمەڵایەتییە و کاریگەرترینە لەسەر ژیانی تاک، کە بەدرێژایی مێژوو شەریعەت و یاساکان و ئایینە ئاسمانییەکان گرنگی زۆریان پێداوە و پرەنسیپی تایبەت بەخۆی بۆ دیاری کراوە.
بەڵام بەهۆی گۆڕانکاری و پێشکەوتنی ژیانی کۆمەڵایەتییەوە زۆرێک لە وەزیفەکانی خۆی لەدەست داوە کە پێشتر ئەنجامی دەدان، بەڵام ئایا ئەمە مانای ئەوەیە کە ئیتر خێزان گرنگ نییە و کۆمەڵگە پێویستی پێی نەماوە و مرۆڤ دەتوانێ لە دەرەوەی خێزانیش ژیانێکی هاوسەنگ بۆ خۆی دابین بکات؟
یەكێتی جیهانی زانایانی موسوڵمان فەتوا دەدا بە حەرامكردنی دەستدرێژیكردنە سەر ئەو بەڵێننامە كۆمەڵایەتییە كە بە ویست و ئیڕادەی گەلی تونس گرێ دراوە.
هەریەكە لە دكتۆر ئەحمەد ڕەیوسنی، سەرۆك و دكتۆر عەلی قەرەداغی، ئەمینداری گشتیی یەكێتی جیهانی زانایانی موسوڵمان فەتوایەك سەبارەت بە دۆخی كودەتای سوپا و سەرۆكی ئەو وڵاتە بەسەر سەرۆك وەزیران و پەڕلەمان بڵاودەكەنەوە.
لە ڕۆژانی ڕابوردوودا دەیان نامەم لەسەر ڕووداوەکانی تونس بۆ هاتووە و چەندین پرسیاری گرنگیان وروژاندووە و هەر یەکێک لەو پرسیارانە پێویستیان بە چەندین وتار هەیە. بەڵام لەبەر ئەوەی کە ئێمە لەسەر تۆڕێکی کۆمەڵایەتین، لەم چەند خاڵانەی خوارەوەدا، بۆچوونەکانی خۆم بە زمانێکی سادە و ڕوون بۆ هەموو لایەک دەنووسم.
ڕەنگە ھەمووان بەو ڕاستیە ئاگادار نەبن کە بزوتنەوەی تاڵیبان، لە ڕووی مێژوویی و واقیعی و فکرییەوە، سەر بە ڕەوتی ئیسلامی، یاخود ئەوەی ناسراوە بە ئیسلامی سیاسی نیە، بەڵکو دەرھاویشتەی شکستی ئەو و لە دەرەوەی چوارچێوەو فیکری ئەوەوە سەریھەڵداوە.
ئیسلامی سیاسی لە ئەفغانستاندا، لە چەندین پارت و ھێزی وەك: کۆمەڵەی ئیسلامی ڕەبانی و حیزبی ئیسلامی حیکمەتیاردا خۆی دەبینیەوە. کە لە ژێر کاریگەری ئەدەبیاتی کۆمەڵەی برایانی موسوڵمان و کۆمەڵەی ئیسلامی پاکستان، بە.ڕێبەرایەتی مەرحوم مەودودیدا، سەریانھەڵدابوو گەشەیان کردبوو.
ئاماژه: پڕۆژه‌ی بێداری ئیسلامی سه‌رده‌م سه‌باره‌ت به پاککردنه‌وه‌ی نه‌فس ڕێنیشانده‌ریی دیاریكراو، ورد و گشتیی پێیه كه به‌پێی چاكسازیی تاكی، بنه‌ماڵه و كۆمه‌ڵگا پێك دێت. ده‌ستپێكردنی ئه‌و پڕۆسه‌یه له مرۆڤێكه‌وه وه‌ك جه‌وهه‌ری پڕۆژه‌ی چاكسازی و گۆڕانكاری ده‌ست پێ ده‌كا. كه‌سێك كه پێویسته باوه‌ڕێكی دامه‌زراو، عیباده‌تی دروست، ڕه‌وشتی به‌رز، بیری ڕوون و جه‌سته‌یه‌كی به‌هێز و كاسب، خه‌باتكار له‌گه‌ڵ نه‌فس، به‌ته‌ماع له كه‌ڵك‌وه‌رگرتن له كات و ته‌كووز له كاروبار و سوودمه‌ند بۆ ده‌ورووبه‌ری بێ.
رێ و ڕەسمی مەولوودی و بەرزڕاگڕتنی یادی لە دایکبوونی پێغەمبەری خۆشەویستی ئیسلام(د.خ)، بەشێوەی فەرمی و بەربڵاو، یه‌که‌م‌جار لە سەردەمی دەسەڵاتداری «سوڵتان موزەففەر»ی حاکمی هەولێر لە ساڵی ٦٠٤ ی کۆچی واتا 1207ی زایینی بەڕێوە چووە.
ئەم نامە و پەیامە بۆ تۆی بەڕێزە، سەر بە هەر ڕەوت و بۆچوونێکی ئیسلامیت... یان دیندارێکی بێ لایەنیت، ئومێدەوارم لوتف بفەرموون و بیخوێننەوە ...
پەنجەکان یەکتر دەپارێزن هەر تەنێک کە ئێمە دەیبینین و هەستى پێ دەکەین لەم گەردوونەدا، پێکهاتووە لە چەند بەش و تەنێکى دیکە و بەو پێکهاتە جیاوازانە بووەتە تەنێکى دیکە، هەموو ئەو تەن و پێکهاتە جیاوازانە توانیویانە تەنێکى کامڵتر و جوانتر و بەهێزتر پێک بهێنن،
پێشەکی:
پێدەچێ لە ڕۆژهەڵاتی ناوین هیچ بابەتێک هێندەی باسی نوێخوازی جەدەل و کێشە و مشتومڕی لەسەر نەبێ، واتە هەموویان لەسەری دەدوێن، لە لایەکی تر هیچ کام لە زانایانی هاوچەرخ قسەیەکی جیددی و شێلگیرانەیان لەسەر ئەو پرسە نییە، مەخابن! زۆر جار واهەست پێ ده‌کرێ کە دووربوونەوە و بێئاگاییەکی قووڵ و قوورس باڵی خستۆتە سەر ڕۆشنبیران و زانایانی ئایینی.
ئاماژه: پاككردنه‌وه‌ی نه‌فس یه‌كێك له ئه‌ركه گرینگه‌كانی پێغه‌مبه‌ران(سه‌لامی خوایان له‌سه‌ر بێ) و ئامانجی سه‌ره‌كی پارێزكاران و خولگه‌ی ڕزگاری و تیاچوون، لای خوای گه‌وره‌یه. ته‌زكیه به واتای جۆراوجۆری وه‌ك «تطهیر – پاككردنه‌وه» و «گه‌شه و هه‌ڵدان» هاتووه. زه‌كاتی نه‌فس هه‌مان پاككردنه‌وه‌ی نه‌فسه له هه‌موو جۆره نه‌خۆشی و په‌تایه‌ك و پله‌ی جۆراوجۆری هه‌یه كه جۆرێك هۆگری به هێندێ نێو و پێناسه‌وه هه‌یه.
یه‌کێک له سه‌رکرده‌کانی یه‌کگرتووی ئیسلاميی و ئەندامی دامەرزێنەر لە یەکێتی زانایانی جیھان، له باره‌ی ڕیفۆرمی ئایینییه‌وه ده‌ڵێت: "مەبەست لە ڕیفۆرمی ئایینیی پێداچوونەوەی كلتوری ئایینییە، لە ڕووی گونجان و نەگونجانی هەندێك لە بابەتەكانی لەگەڵ سەردەم، یان بەسەرچوون و بەسەرنەچوونی هەندێك لە بۆچوون و ئیجتیهادەكانی زانایانی پێشین."
کۆپی ڕایت 1401 په‌یامی ئیسلاح. ھەموو مافێکی ئەم ماڵپەڕە، پارێزراوە. ئامادەکردن و په‌ره‌پێدان لەلایەن شەریکەی بەرنامەنووسی رووپەل