پیشگفتار:

خداوند متعال در قرآن مجید می‌فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ» (تنها مؤمنان برادرند) و از حضرت محمّد –صلّی‌الله علیه و سلّم– نقل شده که فرموده است: «کونوا عباد الله اخواناً» (شما بندگان خدا برادر باشید) (رواه مسلم).

بدون شک دید و بازدید یکی از روش‌های عملی تحقّق رابطه‌ی اخوّت ایمانی و دوام بخشیدن به آن به شمار می‌رود. بنابراین شایسته است خواننده‌ی ارجمند به خاطر بسپارد سخن از رعایت آداب دید و بازدید برای حفط روابط گرم و صمیمانه با دوستان و آشنایان است و جدّی گرفتن و عمل به توصیه‌های مذکور در جزوه‌ی حاضر بسیار لازم و ضروری می‌باشد.

و من الله التوفیق

بسم‌ الله‌ الرّحمن‌ الرّحیم

در طول تاریخ زندگی اجتماعی انسان‌ها دید و بازدید همواره میان خویشاوندان نسبی و سببی و دوستان و آشنایان مرسوم بوده و هم‌چنان ادامه خواهد داشت. دید و بازدید سبب ازدیاد محبّت و صمیمیّت و احترام متقابل و دوام بخشیدن به آن است. این رسم عاطفی اجتماعی به شرط صدق نیّت و سالم و پسندیده بودن رابطه‌ی طرفین[١] مورد تأیید و تأکید دین مبین اسلام است.

با توجّه به این‌که انسان‌ها روحیّات مختلفی دارند و خانواده‌ها –خصوصاً در دنیای امروز- با معضلات و مشکلات گوناگونی روبرو هستند؛ در نظر داشتن حسّاسیّت و ویژگی‌های رفتاری اشخاص، ضروری است؛ اگر مهمانان و میزبانان به اصول و ضوابطی به عنوان «آداب دید و بازدید» به طور جدّی پایبند نباشند بدون تردید به جای صمیمیّت و پیوند عاطفی میان آنان سردی و فاصله ایجاد می‌شود و چه بسا ممکن است به قطع رابطه هم منجر گردد.

در قرآن مجید اصول بسیار مهمّی برای دید و بازدید بیان شده است که فهم دقیق و درست و اهتمام به مفاهیم فرعی آن اصول بسیار ضروری و لازم است، چنانکه در سوره‌ی نور آیه‌ی ٢٧ می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتًا غَيْرَ بُيُوتِكُمْ حَتَّى تَسْتَأْنِسُوا وَتُسَلِّمُوا عَلَى أَهْلِهَا  ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ» و در آیه بعد «فَإِن لَّمْ تَجِدُوا فِيهَا أَحَدًا فَلَا تَدْخُلُوهَا حَتَّى يُؤْذَنَ لَكُمْ وَإِن قِيلَ لَكُمُ ارْجِعُوا فَارْجِعُوا هُوَ أَزْكَى لَكُمْ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ».

ترجمه و ذکر مفاهیم آیات

الف) «یا ایّها الذین آمَنُوا= ای اهل ایمان» مخاطب آیه عموم مؤمنان است و هر مسلمانی باید نسبت به این فراخوان الهی احساس مسئولیّت کند.

ب) «لا تَدخُلُوا بُیُوتاً غَیرَ بُیُوتِکُم= جز خانه‌ی خودتان داخل هیچ خانه‌ای نشوید»

فعل «لاتَدخُلوا» نهی تحریمی است و لذا بی توجّه بودن به خلاف آن رفتار کردن گناه محسوب می‌شود. به علاوه عبارت مزبور «نکره در سیاق نفی و مفید عام است» بنابراین، آیه جز خانه‌ی خود خانه‌ی هر کسی اعمّ از منزل پدری یا خانه‌ی خواهر و برادر و فرزندان و سایر خویشاوندان و دوستان و آشنایان را شامل می‌شود.

«حتّی تستأنِسُوا= مگر این‌که اجازه بگیرید» اجازه گرفتن مفهوم اطّلاع‌رسانی و هماهنگی کردن را نیز به همراه دارد بنابراین:

اوّلاً، به هر طریقی که ممکن و درست و پسندیده است باید صاحب خانه (میزبان) را مطّلع کرد و از وی اجازه گرفت و بدون اطّلاع‌رسانی و هماهنگی کردن و بدون موافقت و رضایت میزبان نباید وارد منزل او شد.

ثانیاً، در اطّلاع‌رسانی باید تعجیل کرد، یعنی برای رفتن به مهمانی در محلّ سکونت خود حدّاقل یک روز و در سفر، چند روز قبل باید به میزبان مورد نظر خبر داد در غیر این‌صورت به احتمال قوی آن دیدار به صورت تحمیلی خواهد بود که پسندیده و مقبول نیست.

ثالثاً، چون امکان دارد میزبان معضلات و مشکلاتی داشته باشد و نتواند در خدمت مهمان باشد، بنابراین اطّلاع دادن و کسب اجازه باید به گونه‌ای باشد که میزبان در تنگنای اخلاقی قرار نگیرد و به اصطلاح فقهی نباید وی را دچار عصب الحیاء نمود؛ مثلاً شایسته است بگوییم: «دوست داریم به دیدن شما بیاییم. البتّه اگر کاری و برنامه‌ای نداشته باشید و چنان چه برایتان مقدور نیست –اِن شاءالله- در فرصتی دیگر برای هماهنگی تماس می‌گیریم».

رابعاً، هنگام کسب اجازه حتماً به میزبان یادآوری کنیم با همسرش هماهنگی کند چون متأسّفانه اغلب آقاین از این امر مهم غفلت می‌کنند در حالی که زحمت پذیرایی یا پختن غذا و سپس شستن ظروف و نظافت منزل را معمولاً  خانم‌ها انجام می‌دهند.

خامساً، برای این‌که دیدار ما سبب بی‌نظمی در زندگی میزبان نشود وقتی برای مهمانی به شهری یا روستایی می‌رویم حتماً مدّت ماندن را به او خبر دهیم و در این مورد نیز هماهنگی کرده باشیم.

توجّه! با وجود این‌که قرآن مجید به صراحت از کسب اجازه سخن می‌گوید و در تنگنای اخلاقی قرار ندادن میزبان از اهمّیّت ویژه‌ای برخوردار است، امّا کسانی به خلاف قرآن می‌گویند، ما با دوستانمان خیلی صمیمی هستیم بنابراین نیازی به کسب اجازه و هماهنگی نیست. هم‌چنین متأسّفانه بعضی اشخاص وقتی با معذرت‌خواهی میزبان مواجه می‌شوند باز هم اصرار می‌کنند و دوست خود را با ذکر عباراتی چون: «واقعاً از تو انتظار نداشتم، مثل این‌که شهامت مهمانداری نداری، خوب گو دوست ندارم به منزل ما بیایی، و ...» در موضع غصب الحیاء و تحت فشار عاطفی قرار می‌دهند که بسیار زشت و ناپسند است و با صمیمیّت و احترام واقعی پیوندی ندارد.

د) «وَ تُسَلِّمُوا عَلَی أهلِهَا...= و به اهل آن خانه سلام کنید» برخی گمان می‌کنند سلام کردن، انجام تشریفات ظاهری است امّا واقعیّت این است که اقدام مزبور «دعا کردن» است، دعایی صمیمانه و بسیار با عظمت؛ توضیح این‌که:

«السّلام علیکم» جمله‌ای دعایی است، یعنی: «سلام بر شما باد، خدا شما را سلامت کند، خدا کند از هر شرّ و ضرر و بدی در امان باشید» و چون ما با سلام کردن به دیگران در واقع برای سلامتی آنان دعا می‌کنیم بنابراین شایسته است این جمله‌ی دعایی از صمیم دل ادا شود.

اگر سلام کردن واقعاً آگاهانه و از صمیم دل باشد هم محبّت و صمیمیّت را افزایش می‌دهد و هم مانع از آن می‌شود که از هیچ جهتی اسباب تحقیر و مزاحمت و ضرر رساندن و محروم شدن از خیر را برای یکدیگر فراهم نمایند.

مثلاً، مهمانی که در فاصله‌ی دید و بازدید با غیبت کردن از دیگران میزبان را در گناه غیبت سهیم می‌کند و یا به عکس میزبان مرتکب چنان گناهی می‌شود.

یا طرفین با تجسّس و سؤالات بی‌مورد می‌خواهند از زندگی خصوصی همدیگر و یا دیگران سر در بیاورند و ... خلاف سلام کردن، رفتار می‌کنند.

خلاصه لازمه دعای با عظمتِ سلام کردن این است که دیدار میزبان و مهمان بر صمیمیّت و احترام متقابل بیفزاید و سبب حفظ اعتماد و آرامش میان آنان باشد.

هـ) فَإِن لَّمْ تَجِدُوا فِيهَا أَحَدًا فَلَا تَدْخُلُوهَا حَتَّى يُؤْذَنَ لَكُمْ= پس اگر کسی را در خانه نیافتید داخل آن نشوید مگر به شما اجازه دهند.»

ملاحظه می‌شود در این آیه بر عدم داخل شدن به خانه‌ای بدون اجازه دادن از طرف صاحب آن خانه (میزبان) دوباره تأکید شده است و این بر احترام قائل شدن به زندگی خصوص مردم دلالت دارد.

راستی وقتی در صدر اسلام شرایط زندگی مردم چنان بوده است که اوقات فراغت زیادی برای مهمانداری داشته‌اند با این وصف قرآن مجید برای حفظ روابط صمیمانه و پرهیز از ایجاد هر گونه زحمت تحمیلی این‌چنین بر کسب اجازه تأکید ورزیده است به طریق اولی در عصر حاضر با وجود مشکلات گوناگون زندگی اجتماعی اهتمام بیش‌تر به کسب اجازه (اطّلاع‌رسانی و هماهنگی کردن) برای دید و بازدید بسیار لازم و ضروری است.

و) « وَإِن قِيلَ لَكُمُ ارْجِعُوا فَارْجِعُوا  = و اگر به شما گفته شود برگردید پس برگردید» از این قسمت آیه می‌فهمیم که چون احتمال دارد بعد از هماهنگی نمودن برای میزبان اتّفاقی رخ می‌دهد و با مشکلی روبرو شوند بنابراین قرآن مجید تصریح نموده است که عذرخواهی میزبان را بپذیرید. به عبارت دیگر بعد از کسب اجازه احتمال بهم خوردن آن هماهنگی را در نظر داشته باشیم پس میزبان می‌تواند بدون حالت غصب الحیاء بهم خوردن هماهنگی را اعلام کند و مهمان هم بدون گلایه و دلخوری باید عذر او را بپذیرد.

آن‌چه درباره‌ی قدم نخست دید و بازدید لازم است به خوبی مراعات شود، طبق صریح آیات قرآن بیان شد، امّا در زمان دیدار و ملاقات، رعایت برخی نکات مربوط به «نظم و نظافت» هم از اهمّیّت ویژه‌ای برخوردار است که به ذکر آن نکات در دو بخش «رعایت نظم» و «رعایت نظافت» می‌پردازیم[٢].

رعایت نظم

زمانی‌که به عنوان مهمان در منزل کسی هستیم از آغاز تا انتها لازم است، توصیه‌های زیر را به خوبی در نظر داشته باشیم و با موضع قیاس به نفس و بهانه‌های واهی نسبت به آن نکات بی‌توجّهی نکنیم.

-        سعی کنیم حتّی‌المقدور در موعد مقرّر به مهمانی برویم.

-        از بردن افراد غیر خانواده‌ی خود به مهمانی خصوصاً بدون اذن و هماهنگی با میزبان خودداری ورزیم.

-        رفتن به منزل کسی که فرد بیمار در منزل دارد، اگر چه برای دیدار بعد از شام هم باشد، نادرست است.

-        در فصل امتحانات با دید و بازدید مزاحم درس خواندن فرزندان میزبان نشویم.

-        قبل از رفتن به خانه‌ی میزبان از توضیح برخی نکات مهمّ جهت رعایت نظم و آرامش در منزل میزبان به بچّه‌هایمان کوتاهی نکنیم.

-        هنگام ورود از میزبان بخواهیم مکان عوض کردن لباس را به ما نشان دهد.

-        چون ساک دستی و چمدان به کرّات روی زمین قرار داده می‌شود، تمییز نیستند، بنابراین در سفرها برای قراردادن چمدان در منزل میزبان از زیرانداز پارچه‌ای یا نایلونی استفاده کنیم.

-        رعایت احوال پدر و مادر پیر میزبان بسیار ضروری است.

-        قبلاً از بچّه‌هایمان بخواهیم که بدون اجازه وارد اتاق­ها نشوند و از باز کردن درِ کمدها و در آوردن دراورها خودداری کنند و به تجسّس نپردازند.

-        از تجسّس و کنجکاوی و سؤالات بی­مورد درباره‌ی چگونگی تهیّه­ی اسباب و امکانات منزل میزبان خودداری کنیم.

-        چنانچه خانم مهمان در آشپزخانه به کمک همسر میزبان اقدام می‌کند، از بازکردن یخچال و بدون هماهنگی نظارت همسر میزبان از استفاده وسایل برقی و غیره خودداری نماید.

-        از ورود بچّه‌هایمان به آشپزخانه‌ی منزل میزبان جلوگیری نماییم.

-        اگر چیزی لازم داشتیم به میزبان اطّلاع دهیم، و بدون اجازه و نظارت وی اقدامی نکنیم، مثلاً وقتی بچّه­ی ما می‌خواهد بخوابد از خانم میزبان بخواهیم وسایل لازم را در اختیار ما قرار دهد.

-        گاهی بچّه‌ها بعضی از وسایل خود مانند لب‌تاب و تبلت و ... را به همراه می‌برند، تذکّر داده شود فرزندان مهمان و میزبان از جهت به رخ کشیدن وسایل و امکانات و ایجاد مشکلات برای همدیگر خودداری نمایند.

-        به بچّه‌هایمان آموزش دهیم در منزل میزبان از دستکاری وسایل و بهانه‌گیری برای برخی وسایل و اسباب‌بازی خودداری نمایند.

-        بهتر است میزبان اسباب‌بازی‌های مورد علاقه و حسّاسیّت فرزندش را در معرض دید بچّه‌های مهمان قرار ندهد.

-        هنگام رفتن به منزل کسی که در آپارتمان سکونت دارد با جدیّت تمام از ایجاد مزاحمت برای همسایه‌هایش پرهیز نماییم[٣].

-        سعی کنیم شب‌ها برای اجتناب از ایجاد مزاحمت برای همسایه‌ها در داخل منزل خداحافظی کنیم نه در بیرون منزل، در هر صورت ایجاد مزاحمت برای دیگران به خلاف اخلاق اسلامی است.

-        از نصیحت و تذکّر دادن به بچّه‌ها که «آسانسور را وسیله‌ی بازی قرار ندهند» دریغ نورزیم.

-        گاهی بعضی افراد رفتاری نامأنوس هم‌چون رفتار با بیگانه از خود نشان می‌دهند، مثلاً وقتی به شهری می‌روند در مدّت اقامتشان در منزل میزبان مرتّب برای گردش و خرید از منزل خارج می‌شوند و هنگام ناهار و شام بر می‌گردند، این رفتار، واقعاً زشت و تحقیرآمیز است.

-        بعضی از اشخاص در سفر به شهری دیگر وسایل مورد نیاز خود را می خرند و آن را به میزبان نشان می‌دهند و اگر چه به صورت غیرعمدی آن خریدها را به رخ وی می‌کشند، بهتر است از نشان دادن و صحبت درباره‌ی آن نزد میزبان خودداری کنیم یا خرید را بعد از ختم دیدار و خداحافظی انجام دهیم.

-        پاره‌ای از افراد آدرس و شماره تلفن و موبایل میزبان را بدون اطّلاع و کسب اجازه وی به دوستان و خویشاوندان خود می‌دهند و با این رفتار نادرست مهمان ناشناس و غیرمتعارف را بر خانواده‌ی دوستش در شهرهای دیگر تحمیل می‌کنند. از این اقدام نادرس جدّاً خودداری ورزیم.

-        مهمان ما اگر پسر مجرّدی باشد، بهتر است در اطاقی دیگر از وی پذیرایی کنیم، حضور چنین افرادی بر سفره –خصوصاً اگر دختر جوان داشته باشیم- معقول و صحیح نیست.

-        مهمان ما اگر دختر مجرّد (دختر دانشجوی دوستان و آشنایان) از شهری دیگر باشد بهتر است، هنگام غذا خوردن سفره وی و همسر و دخترمان از سفره‌ی خود پسرانمان جدا باشد.

-        بعضی از تازه عروس و دامادها برای ماه عسل به خانواده‌ی دوستان و خویشاوندان در شهرهای دیگر می‌روند، چنانچه دختر یا پسر جوان داشته باشیم مصلحت این است که از میزبانی چنین مهمانی خودداری نماییم.

-        یکی از عادات ناپسند و تحقیرآمیز این است که وقتی برای غذا خوردن سفره را می‌اندازند افراد حاضر اعمّ از میزبان و مهمان شروع می‌کنند به غذا خوردن و معمولاً خانم میزبان که تمام زحمت­ها به عهده‌ی او بوده در آخر بر سفره حاضر می‌شود، شایسته است تا وی بر سفره حاضر نشده، و تعارف به تناول غذا نکند همگی به احترام وی دست نگه دارند.[٤]

-        معمولاً بچّه‌ها در غذا خوردن و صرف میوه تبذیر می‌کنند، بهتر است والدین برای خود غذا و میوه‌ی کمتری بردارند تا اگر لازم شد، غذا و میوه‌ی اضافی بچّه‌ی خود را تناول کنند و مرتکب گناه بزرگ تبذیر (هدر دادن نعمت) نشوند.

خلاصه از هر اقدامی که ممکن است اسباب بی‌نظمی و تحقیر و تعذیب خانواده‌ی میزبان را فراهم آورد، جدّاً خودداری کنیم و حضور ما در منزل آنان واقعاً مایه‌ی خوشوقتی و حفظ صمیمیّت متقابل باشد. و محبّت و احترام متقابل ایجاب می‌کند در فضایی صمیمی برای پیشنهاد و انتقادات یکدیگر ارج نهیم، لازم به ذکر است اگر مهمانی در منزل میزبان به خلاف توصیه‌های مذکور، رفتار کرد ادب و نجابت اقتضا می‌کند از هر گونه عکس‌العملی (سخن و رفتاری) که وی را رنجور و سرزنش و تحقیر نماید، جدّاً پرهیز کند.

رعایت نظافت

هم‌چنان که می‌دانیم پاکیزه بودن از مهم‌ترین واجبات است و رعایت نظافت از اموری است که باید در انجام آن بسیار جدّی و کوشا باشیم و از قیاس به نفس و بی توجّهی به تفاوت روحیّات و سلیقه‌ها اجتناب کنیم. در این‌جا به برخی نکات درباره‌ی اهتمام به نظافت می‌پردازیم.

-        قبل از رفتن به مهمانی استحمام کرده و لباس تمییز بپوشیم.

-        در سفرها لازم است لباس تمییز اضافی و لباس خواب و وسایل استحمام به همراه داشته باشیم.

-        اگر بچّه‌ی خردسال ما مشکل شب ادراری دارد، لازم است برای وی سفره‌ای نایلونی و ملحفه‌ای به همراه داشته باشیم و آن را بر تشک قرار دهیم و از کثیف شدن تشک منزل میزبان جلوگیری نماییم.

-        بچّه‌های خردسال معمولاً نظافت را رعایت نمی‌کنند بنابراین والدین حتماً باید مراقب آنان باشند؛ مثلاً:

-        قبل و بعد از غذا خوردن دستهای بچّه را با آب و صابون بشوییم.

-        موقع غذا خوردن برای بچّه‌های خرسال از سفره‌ی کودک استفاده نماییم و به پاک کردن آن دستمال کاغذی اکتفا نکنیم، و از دویدن آنان در حال غذا خوردن جلوگیری نماییم.

-        اگر شلوار یا پیراهن بچّه‌های بلند باشد قبل از رفتن به دستشویی یکی از والدین به جمع کردن لبه‌ی آن اقدام نمایند. در غیر اینصورت لبه‌ی شلوار و پوشش کثیف شده و فرش منزل را نیز نجس می‌کند.

-        وقتی بچّه‌های خردسال به دستشویی رفتند، مراقب باشیم، هنگام بیرون آمدن دستهایش را با آب و صابون شسته باشد.

-        بعد از بیرون آمدن بچّه‌ها از دستشویی برای اقدام به نظافت، نظارت کنیم، چون معمولاً بچّه‌ها محوّطه دستشویی و روشویی را کثیف می‌کنند.

-        وقتی بچّه‌ی ما با انگشت بینی را پاک کرد، بلافاصله برای شستن دست او اقدام کنیم.

-        موقع غذا خوردن بهتر است، حتّی‌المقدور سکوت را مراعات نموده و از سخنان چندش‌آور جدّاً خودداری کنیم.

-        مادر برای عوض کردن پوشک نوزاد سلیقه‌ای عمل نکند و حتماً از میزبان بخواهد محلّ مناسبی را به او نشان دهد.

-        مادران عوض کردن  پوشک بچّه‌ها را روی زیراندازی که به همراه دارند، انجام دهند.

-        از عوض کردن پوشک بچّه‌ها در آشپزخانه جدّاً خودداری شود.

-        از قراردادن پوشک کثیف بچّه‌ها در سطل آشغال آشپزخانه جدّاً پرهیز شود. و مادران بعد از قراردادن پوشک در کیسه فریزر و گره زدن، از خانم میزبان برای قراردادن آن در سطل زباله‌ی حیاط راهنمایی بخواهند.

-        از جا گذاشتن پوشک بچّه‌ها در حمّام و دستشویی اجتناب شود.

-        خانمی که می‌داند موعد رگل خود یا دختر جوانش است، به مهمانی (سفر) نرود و یا وسایل لازم را به همراه داشته باشد.

-        گاهی بچّه‌ها در کوچه فوتبال بازی می‌کنند، سپس با بدن عرق کرده و لباس‌های کاک آلود برای غذا خوردن بر سفره حاضر می‌شوند و با همان لباس به رختخواب می‌روند، این وضعیّت از بهداشت و نظافت به دور است، والدین حتماً تذکّر دهند، بچّه‌ها لباس خاک آلود را عوض کنند و دوش بگیرند.

-        مادران در ایّام ترک دادن عادت بچّه به پوشک شدن به مهمانی نروند یا در آن موقع بچّه‌ها را پوشک کنند. زیرا کودک به احتمال قوی در اثر استرس در محیط نامأنوس به عادت قبل بر می‌گردد.

-        افراد سیگاری –خدا توفیقشان دهد آن را ترک نمایند- حتماً در حیاط منزل میزبان سیگار بکشند.

-        از بردن بیمار به منزل کسانی در شهرها خودداری نماییم و در این شرایط لازم است به مسافرخانه برویم.

-        برخی افراد مشکل تنفّسی و ریوی دارند و به اسم خفیف مبتلا هستند و نسبت به بوی ادکلن و عطر حسّاس و معذّب می‌باشند و دچار سردرد می‌شوند بهتر است، هنگام مهمانی رفتن از استعمال آن خودداری کنیم.

-        از تمییز کردن میان دندانها با خلال دندان یا نخ دندان در حضور دیگران اجتناب نموده و این عمل را حتماً در محلّ روشویی انجام دهیم.

-        در بعضی از منازل بعد از غذا خوردن صاحب‌خانه و یا مهمان استفاده از خلال دندان و نخ دندان به همدیگر تعارف می‌کنند، وقتی آن را دریافت کردیم حتماً تمییز کردن دندان‌ها را در محلّ روشویی انجام دهیم.

-        افرادی که دندان مصنوعی دارند از بیرون آوردن آن و تمییز کردن آن با دستمال در حضور دیگران و شستن آن در کاسه‌ی ظرفشویی آشپزخانه منزل میزبان جدّاً خودداری کنند، محلّ شستن و تمییز کردن دندان‌های روشویی است.

-        بوی عرق بدن واقعاً آزاردهنده است، قبل از رفتن به مهمانی حتماً استحمام کرده و از مام زیر بغل استفاده کنیم.

-        از شانه کردن موها در رختخواب جدّاً خودداری کنیم، بهتر است این کار در دستشویی انجام شود.

-        از گرفتن ناخن در منزل میزبان پرهیز شود.

-        نباید با جوراب وارد دستشویی شویم و هنگام بیرون آمدن حتماً با آب ریختن روی پاها و دمپایی نظافت را رعایت کنیم.

-        جوراب اشخاص معمولاً بوی تعفّن می‌دهد، حتماً قبل از رفتن به مهمانی به شستن پاها اقدام نموده و از جوراب تمییز استفاده کنیم.

-        بعضی افراد عادت دارند در حضور دیگران گردن و میان انگشتان پاها را با مالش دادن چرک‌روبی می‌کنند و یا جوش‌های صورت را دستکاری می‌نمایند، این عمل از نظافت و بهداشت به دور است، لازم است خودداری شود.

-        کسانی به حسب عادت با انگشت یا شیئی مانند کلید یا چوب کبریت گوش خود را تمییز می‌کنند از این کار غیربهداشتی و مضرّ در حضور دیگران اجتناب شود.

توجّه!

الف- شایسته است مهمانان حتّی‌المقدور تمام جوانب بهداشت و نظافت را رعایت کنند.

ب- از تذکّر و یادآوری نمودن رعایت نظافت به مهمانان چه به صراحت و چه با اشاره و تشر زدن جدّاً خودداری کنیم که روشکنی و تحقیر دیگران به خلاف ادب و نجابت است.

خواننده‌ی گرامی! بدون شک موارد دیگری از جهت «اطّلاع‌رسانی و هماهنگی» و «رعایت نظم و نظافت» وجود دارد امید است جدّی گرفتن و رعایت موارد ذکر شده زمینه‌ی حلّ مشکلات ناگفته‌ی دیگری را نیز فراهم نماید.

چنانچه مصلحت باشد و مناسب دانستید از تکثیر و هدیه دادن جزوه‌ی حاضر به دوستان و آشنایان و خویشاوندان و مطّلع نمودن آنان از مطالب مندرج در آن دریغ نفرمایید.

پانوشت‌ها:

١ - بدون شناخت لازم درباره‌ی سالم بودن شخصیّت کسی پذیرفتن دعوت او برای مهمانی صحیح نیست.

٢ - خواننده‌ی ارجمند! تمام توصیه‌هایی که برای رعایت «نظم» و «نظافت» یادآور شده‌ایم خلاف آن به کرّات در بعضی مهمانی ها رخ داده است و متأسّفانه اسباب تعذیب و تحقیر میزبان را فراهم آورده و بعضاً موجب سرد شدن روابط میان خانواده‌هایی شده است.

٣ - با توجّه به حدیث شریف «المسلم من سلم المسلمون من لسانه و یده» ما حق نداریم که به هیچ صورتی و حتّی برای چند لحظه هم باعث ناراحت کردن و سلب آسایش دیگران شویم. بی‌شک ایجاد مزاحمت برای دیگران رفتاری بسیار سخیف و متکبّرانه است و فرد مزاحم علاوه بر این‌که –معاذالله- با بی اعتنایی به فرموده حضرت رسول ––صلّی‌الله علیه و سلّم–مرتکب گناه و سبب منفور شدن نز خداوند می‌شود؛ خود را در نظر دیگران نیز خوار و سبک و نامحترم نشان می‌دهد.

٤ - برای رعایت امانت لازم می‌دانم عرض کنم: توصیه‌ی فوق الاشاره را یکی از شاگردان شادروان علاّمه احمد مفتی زاده از آن بزرگوار برایم نقل کرده است.