یەکێک لە ڕەهەند و خواسته سروشتییەکانی مرۆڤ وەبەرچاوهاتن و دیترانه. ئەو دڵخۆشی و ڕەزامەندییەی که بە هۆی وەبەرچاوهاتن لە دەروونی هەر تاکێکدا ساز دەبێ گەلێک بانتر لە وەدەستهێنانی سەرەوەت و سامان و پلە و پایەیە.
ساڵی ڕابردوو، هاووڵاتێکی کانادایی کە بە ڕەگەز هێندی و سەر بە ئایینی سیک بوو، ئەرکی وەزارەتی بەرگری کانادای پێ سپێردارا و لەم دواییانەش کەسێکی بە ڕەگەز پاکستانی بوو بە وەزیری ناوخۆی ئینگلیس. ماوەیەکیش لەوە پێش لە گۆڤاری تایم، سەرۆکی پێشووی شارەوانی نیۆیۆڕک سەبارەت بە سەرۆکی شارەوانی ئێستای لەندەن کە موسڵمانه، نووسی: ئەگەری ئەوە هەیە پاش ماوەیەک ببێتە سەرۆک وەزیری ئینگلیس.
سه‌بر و خۆڕاگری بابه‌تێكی زۆر گرینگ و كاریگه‌ر له ژیانی دونیا و دواڕۆژه كه قوڕئان و سوننه‌ت بایه‌خی زۆری پێداوه. خۆڕاگری له دونیادا له پێداویستییه گرینگه‌كانی گه‌یشتن به ئامانج و سه‌ركه‌وتن و پێشكه‌وتن هه‌ژمار ده‌كرێ، سه‌بر بنچینە و حه‌قیقه‌تی چاكه و ئاكار جوانییه و گه‌شه به توانا و لێهاتووییه‌كانی مرۆڤ ده‌دات و ناهێڵیت مرۆڤی خۆڕاگر له‌هه‌مبه‌ر كێشه و نه‌هامه‌تییه‌كانی ژیان بێ هێز بێت و به چۆك دابێت. به‌ڵكوو به سه‌بر و پشوودرێژی بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌كانی تێده‌كۆشیت و ئه‌گه‌ر ده‌رگایه‌كی له‌سه‌ر داخرا، به‌ره‌و ده‌رگایه‌كی‌تر ده‌چێت و هیچكات له تێكۆشان ده‌ست هه‌ڵناگریت و بێ هیوا نابێت و له‌به‌رامبه‌ر موسیبه‌ت و ناكۆكی ژیان ئارامگر ده‌بێت.
لەلایەن كۆمەڵێك لە موسوڵمانان لە هەندەرانەوە پرسیارێكم بۆ هاتووە دەربارەی جائیزبوونی خەرجكردنی پارەی زەكات بۆ كڕینی شوێنی دروستكردن و نۆژەنكردنەوەی سەنتەرە بانگخوازییەكان و مزگەوت، چونكە ئەمە لە بەرژەوەندی گشتی موسوڵماناندایە لەو وڵاتانە.
وڵام: الحمد لله ربّ العالمين والصلاة والسلام على المبعوث رحمة للعالمين سيدنا محمد وعلى آله وصحبه، وبعد
بێگومان خوای گەورە ئەو لایەنانەی دیاری كردووە كە زەكاتیان پێ دەدرێت، كە ئەوانیش پێنج چین و توێژن، وەك دەفەرموێت [إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَا‌ء ۆالْمَسَاكِینِ ۆالْعَامِلِینَ عَڵیْهَا ۆالْمُۆَلَّفَەِ قُلُوبُهُمْ ۆفِی الرِّقَابِ ۆالْغَاڕمِینَ ۆفِی سَبِیلِ اللَّهِ ۆابْنِ السَّبِیلِ فَڕیضەً مِّنَ اللَّهِ ۆاللَّهُ عَلِیمٌ حَكِیمٌ] (التوبە – 60 ). ئەوەی كە پەیوەندی بەم پرسیارەوە هەیە بریتییە لە (وفی سبیل لله)، که سەبارەت بەم چەمکەوە سێ جۆرە بۆچوون هەیە؛
ئەگەر لە پەنجەرەی دروون ¬ئایینییەوە بڕوانینە باسەکه یان ئایین وەکوو مەعنەوەییەت تەماشا بکەین، بۆچوونەکان جیاواز دەبن. زۆر کەس ئەدەبیاتێک به هی دین دەزانن کە بەدیهێنەرەکەی دیندار بووبێ. بۆچوونێکی تر ئەدەبیاتێک کە هێمای دین و دینداری تێدا بێت به ئەدەبیاتی دینی دەزانێت، وەکوو -داستانێک کە لەودا- کەسێک نوێژی تێدا بکات یان بچێتە مزگەوت و مەزارگەیەک. زۆربەی داستانەکانی دوای ئینقلاب لە ئێران لەم جۆرەن. یانی پیاوی ماڵەکە، باوکەکە ڕواڵەتی پیاوێکی دینداری هەیە، تەسبێحی پێیە بەڵام لە فکر و هزری دینی و لە هەست و ئەزموونی دینی خەبەرێک نییە. جاری واشه نیشانەگەلێک لە دین دەبیندرێ یان ئاماژە بە ڕووداوی ئایینییە بەڵام هەر ڕووکەش و ڕواڵەتە.
ئــەوەی ســەربەرزە لـەم وێرانەدا تووشـی خەم و دەردە
چیای ســەرکەش ببینە قەت سـەری بێ هەور و تـەم نابێ
«هێمن»
له جه‌نگدا خه‌ڵکی ئاسایی به‌شدار نین، که‌وایه نابێ بکرێنە ئامانجی جه‌نگ، ده‌سه‌ڵاته دژبەرەکان ده‌بێ له هه‌ر چه‌شنه زیان گەیاندنێک به خه‌ڵکی ئاسایی خۆ بپارێزن و شه‌ڕ و جه‌نگ له ناوچه‌ی ئاسایی شار و گوند دوور که‌نه‌وه. ( یاسای ١٨٧۴ی برۆکسێل و ١٩٠٧ی لاهه)
چەمکێک لە ژیانی مودەڕیسێکی دێرینی ڕۆژهەڵاتی کوردستان*
ژیاننامەی کەڵەپیاوانی ناوداری کوردستان پڕیەتی لە چەندین بەسەرهات و سەربردەی بەچێژ و بە نەرخ، لە کاتێکدا ئەگەر هەڵوەستەیەک لە سەر ڕابردووی ژیانیان بکەین و بچینە نێو بنج و بناوانی ژیانی پڕ لە نووریان، دەبینین هەڵسوکەوت و کاری ڕۆژانە و شێوازی مامەڵە و هاموشۆکردنیان هەمووی پڕە لە پەند و حیکمەت و ئامۆژگاری و ڕێنمایی گرانبەها... ئەگەر بە وردی سەیری لاپەڕەکانی میژووی زانایانی ئایینی کوردستان بکەین بۆمان دەردەکەوێت کە لە شار و شارۆچکە و گوندەکانی کوردستانی ئازیزدا چەندین کەڵەپیاوی گەورە و زانا لە ناو ئەو گەل و نیشتمانە میژوویەکی پڕ لە سەروەریان بۆ نەتەوەکەیان تۆمار کردووە.
ئەمڕۆ لە هەواڵی جێبەجێکردنی حوکمی زیندانی دۆستی سەربڵیندی جەماعەت، کاک بەختیار عارفی، ئاگادار کرام. ئەویش بە تۆمەتی ئەندامەتی لە ڕێکخراوەیەکی مەدەنی سەرتاسەری، کە لە 16 پارێزگا و دەیان شاری وڵات خەریکی چالاکییە و بە هەزارن لایەنگر و ئەندامی هەیە. وشە سەرەکییە بنەڕەتییەکانی وێژە و ئەدەبیاتی جەماعەت لە بەستێنگەلی ڕێباز و هەڵسوکەوتی فکری، کۆمەڵایەتی و ڕامیاری، جەختی لەسەر ڕێدۆزگەلی مەدەنی و دووری لە توندوتیژی لە بیر و کردەوە و ڕەتکردنەوەی هاڵۆزی و لێکبڵاوی و سەقامگیرکردنی یەکترقبووڵکردن، کردووە.
کۆچەر بیرکار؛ گەنجێکی کوردە، لە یەکێک لە ئاواییەکانی ناوچەی مەریوانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان لە دایک دەبێت و پاشان دوای وەرگرتنی بروانامەی بەکەلۆریۆس لە بەشی بیرکاری زانکۆی تاران، پەنا دەباتە هەندەران و لە وڵاتی ئینگلیز لە زانکۆی ناتێنگهام وەردەگیرێت و دوای بڕێنی قۆناغەکانی خوێندن، لە زانکۆی کەمبریجی ئەم وڵاتە، دەست بە کار دەبێت و ئەو دوایییانە بە هۆی هەوڵ و چالاکی زانستی، خەڵاتی فیڵدزی جیهانی بە هاوبەشی لەتەک۳ کەسایەتی پسپۆری تر، پێ دەبخشرێت...
ئەوەی گرینگە، ئەوەیە کە کاتێک چاو دەخشێنینە سەر نەخشەی تایبەت بە کۆچی مێشکەکان، ڕێژەی کۆچی هاووڵاتییانی ئێرانی بۆ هەندەران، لە سەر ئاستی جیهان، نرخی بەرزە و لەسەرووی زۆرینەی ولاتەکانە!
كتێبێك به‌ناوى ده‌سه‌ڵاتى كه‌لتوورى زاڵ (به عەڕەبی=سلطة الثقافة الغالبة)، له نووسینى: ئیبراهیم ئەلسوکران، كه نزیكه‌ى 250 لاپه‌ڕه‌یه‌ك ئه‌بێت و چاپى 2014یه، باس له‌وه ده‌كات هه‌ندێك له‌و ڕۆشنبیرانه‌ى له جیهانى ئیسلامیدا، كه سه‌رسامن به سیسته‌مى لیبڕاڵى و كه‌لتوورى ڕۆژاوا، به‌گومانه‌وه ئه‌ڕواننه فیكر و كه‌لتوور و مێژووى ئیسلامى، كه‌لتوور و شارستانییه‌تى ڕۆژاوایان كردووه به تەرازوو، ده‌قه‌كانى قورئان و سوننه‌ت و سه‌رچاوه زانستى و مێژووى ئیسلامى، پێ ئه‌پێون ئه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ شارستانییه‌ت و كه‌لتوورى ڕۆژاواى خاوه‌ن پێگه و ده‌سه‌ڵاتدا یه‌كی نه‌گرته‌وه، یان ته‌ئویلى ئه‌كه‌ن، یان له ڕه‌و
ئەمرۆکە کێشەی پیسبوونی ژینگە بۆتە یەکێک لە کێشە هەرە سەرەکییەکان کە ڕووبەڕووی جیهان بۆتەوە و هەڕەشە لە ئێستا و داهاتوومان دەکا، بە دڵنییایەوە ئەو کێشەیە شتێک نییە کە تەنها قسە و ترسان بێ و دروشم و هاوار چارەسەری کا، بەڵکوو ڕاستەقینەیەکی حاشاهەڵنەگرە کە پێوەندی بە ئێمەی مرۆڤ و هەموو گیانلەبەرێکەوە هەیە، کەچی بەداخەوە ئێستاش هەموو کەس هەست بە مەترسیی ئەو کێشەیە ناکات.
کۆپی ڕایت 1401 په‌یامی ئیسلاح. ھەموو مافێکی ئەم ماڵپەڕە، پارێزراوە. ئامادەکردن و په‌ره‌پێدان لەلایەن شەریکەی بەرنامەنووسی رووپەل