مقدمه
عوامل و محرکهای استرس و تنش
در یک تقسیم بندی محرکها و عوامل استرس زا را می‌توان در چهار دسته قرار داد:
1 وقایع و اتفاقات مثل: طلاق.
2 فشارها و وقایع روزمره مثل: مشاجرات
3 سوانح و استرس‌های مهیب مثل : سیل، تصادفات، جنگ و زلزله.
4 غیر واقعه‌ها: یعنی شرایطی که خود واقعه نیستند اما توان ایجاد فشار در آدمی را دارند مثل وعده‌هایی که به آنها عمل نشده، یا انتظار رسیدن به وضعیت مطلوب و در عمل محقق نشدن آن. عوامل متعددی صرف نظر از اینکه درچه دسته ای قرار گرفته باشند برای افراد ایجاد فشار می‌کنند این عوامل در وضعیت‌های فرهنگی و اجتماعی ریشه دارند و از همین رو از آنها با عنوان فشارهای اجتماعی یاد می‌کنند مثل فقر، بی عدالتی، بیکاری و تجرد، اضطراب اجتماعی.
با توجه به اهمیت این موضوع خانواده‌ها، مدارس،دانشگاه‌ها، دولت‌ها، احزاب و سازمانهای بین المللی به طور ویژه در پی مبارزه با این بحران‌ها بوده و راهکارهای متعددی بر مبنای فرهنگ‌ها، مذاهب و آیین‌ها ارائه داده اند. یکی از تشکل‌های مردم نهاد و مبتنی بر آموزه‌های دینی که در پی شناخت و رفع مشکلات اجتماعی در زمینه‌های مختلف است، جماعت دعوت و اصلاح می‌باشد. این جماعت دارای معاونت‌های مختلفی است که یکی از آنها معاونت فرهنگی و اجتماعی است و اداره بانوان زیر مجموعه این معاونت می‌باشد.
وظایف و اختیارات اداره بانوان جماعت دعوت و اصلاح:
- سیاستگذاری و برنامه ریزی در زمینه فعالیت بانوان جماعت دعوت و اصلاح
- سیاستگذاری و برنامه ریزی جهت ایفای نقش موثر بانوان در جامعه با تاکید بر حضور در سازمانهای مردم نهاد
- برنامه ریزی جهت ترویج نگرش‌های مثبت و سازنده در مورد زنان
- برقراری ارتباط موثر با مراکز و فعالان حوزه زنان
- برنامه ریزی جهت ارتقای توانمندی‌های بانوان در حوزه‌های فرهنگی اجتماعی
- برنامه ریزی جهت شناسایی و شکوفایی استعداد‌های بانوان جوان.
جایگاه زنان در جماعت دعوت و اصلاح
از اصول بنیادین جماعت دعوت و اصلاح اعتلای جایگاه زنان در جامعه در ابعاد فکری، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است. فعالیت زنان در چارچوب فضیلت‌های اسلامی و انسانی از همان ابتدا در این جماعت همراه و همگام با مردان آغاز شد. آنان در نقش حامی مردان داعی، مربیان تربیتی، مبلغان دینی در مساجد و در میان خانواده‌ها، پاسداری از حریم خانه و خانواده وارد عمل شدند. در ابتدای امر گرچه بیشترین فعالیت زنان آموزش و تربیت فرزندان و حراست از کیان خانواده و همسر داعی بود، اما کم کم در خارج از محیط خانه فعالیتهای اجتماعی را به عنوان موسسان کانون‌ها و موسسات خیریه آغاز کردند. علاوه براین دستیابی زنان به مناصب اجرایی درون جماعتی مثل عضویت در شورای مرکزی، کنگره و هیئت اجرایی در حال افزایش است. که این امر بازتاب دهنده تحولات اساسی در بازسازی سنت و شیوه قران در مواجهه با زنان و نقش‌های موثر آنان در احیای جوامع است.
نقش زنان جماعت دعوت و اصلاح در مواجهه و پیشگیری از تنشهای اجتماعی
یکی از ارزش‌های بنیادین جماعت دعوت و اصلاح اهتمام به نهاد خانواده و اعتلای جایگاه زنان است. در نتیجه آموزش‌های مفیدی در دوران قبل و بعد از ازدواج برای زنان و دختران ارائه میشود، که دختران و زنان جماعتی را برای زندگی مشترک آماده می‌نماید. مطالعه، کارگاهها، دوره‌ها، کلاس‌های آموزشی و تربیتی تا حدودی باعث شده زنان عضو جماعت دعوت و اصلاح در مواجهه با مسائل زندگی مشترک تاب آوری بهتری داشته و برای حفظ نظام خانواده آگاهانه تلاش کنند.
از تنشهای دیگر، سوانح و استرس‌های مهیب مثل تصادفات، جنگ و زلزله است که با توجه به اهتمام جماعت به ارائه خدمات اجتماعی، به جرات می‌توان گفت که فعالیت زنان جماعت دعوت و اصلاح در ارائه خدمات اجتماعی در بحران‌ها بسیار چشمگیر و تامل برانگیز است. از آنجایی که تاسیس موسسات و کانون‌های خیریه و فرهنگی و شرکت در فعالیتهای فرهنگی اجتماعی مساجد در اولویت کار بانوان بوده، در هنگامه بحران بیشترین خدمات را ارائه می‌دهند. جمع آوری وجوهات نقدی و غیر نقدی، همدلی و همدردی با آسیب دیدگان، پرستاری از مجروحان و بیماران، جمع آوری تجهیزات بهداشتی، دلسوزی نسبت به آسیب دیدگان همراه با توصیه به صبر و حکمت، همراه مردمانی بوده اند که آنها را جدای از خود ندانسته اند. باید یادآوری کنیم که اعتماد مردم جامعه و اطرافیان، امانت داری، مسئولیت پذیری و دلسوزی زنان در ارائه این خدمات بی تاثیر نبوده است.
بر اساس تحقیقات فردی و مشاهدات عینی، باید اذعان کنیم که زنان عضو جماعت دعوت و اصلاح در نقش مادر، برای حفظ آرامش در خانواده، جلوگیری از ایجاد تنشهای خانوادگی و قومی، پیشگیری از اتفاقات تشنج آفرین با اقدام حکیمانه و جلوگیری از احساساتی عمل نمودن، دعوت به صبر و بردباری، بیان مسیرهای رشد همراه با علم، تبیین واقعیات موجود، تشریح مسائل روز و آینده نگری حکیمانه، همسر و فرزندان و برادران خود را در مسیری مناسب و به دور از احساساتی عمل کردن در مواقع بحرانی هدایت نموده اند. در مسائل اخیر ایران زنان جماعتی با حفظ آرامش درونی و ممانعت از اقدامات عجولانه جوانان، وسیله رهایی آنها از بروز رفتارهای هیجانی بوده اند. همراهی و همدلی با مردم رنج دیده در نقش پرستار، جمع آوری دارو و تجهیزات بهداشتی و پزشکی، فراخواندن پزشکان و پرستاران معتمد، رازداری نسبت به آسیب دیدگان، سخنرانی برای خانواده‌های آسیب دیده و توصیه به صبر و بردباری، همراه مردم رنج کشیده بوده اند. شواهد بیان می‌دارد که آنان با دردمندان درد کشیده اند، آسیب‌دیدگان را مرهم بوده‌اند. با مصیبت زدگان بی صدا گریسته اند و ازعواقب نامعلوم این همراهی ترس به خود راه نداده اند. در همه گیری کرونا، دلسوزانه بسیاری از خانه‌ها را تبدیل به تولیدی ماسک و روپوش پزشکی کردند که پول مردم در سیاهی بازار به تاراج نرود و همدل و همراه خادمان جامعه باشند. بارها و بارها به کادر بهداشت سر زدند و از آنان تقدیر نمودند. برای بیماران کرونایی بی بضاعت و همچنین روستاهای دور افتاده از شوینده و وسایل بهداشتی گرفته تا پوشاک و خوراک فراهم نموده و با طیب خاطر و بدون هیچ چشم داشتی تقدیمشان نمودند.
مواجهه با فقر و بی عدالتی
مواجهه با این عوامل تنش زا در بین زنان جماعتی نسبت به سایر زنان، جالب به نظر می‌رسد. میزان اشتغال بانوان خانه دار در این چند سال که اوج فقر و بی عدالتی و رکود اقتصادی بوده، چشمگیر است. زنان در زمینه‌های خیاطی مثل تکه دوزی، دوخت لباس‌های حجابی، دوخت سرویس‌های آشپزخانه، چرم دوزی، ایجاد یا توسعه کارگاه‌های بسته بندی، میوه خشک کنی، ایجاد آشپزخانه‌های خانگی، اقدام برای ایجاد مشاغل خانگی قابل ذکر است. عدم اسراف، چشم پوشی از تجملات به خاطر انگیزه‌های درونی و اعتقادات دینی آنها در این امر بی تاثیر نبوده است.
زنان جماعت و اضطراب اجتماعی
زنان عضو جماعت دعوت و اصلاح به خاطر مشارکت در کلاس‌های تربیتی و فرصت یافتن برای آموزش‌های دینی و اجتماعی، کمترین اضطراب را در سطوح عاطفی و شناختی دارند. همچنین مراجعه به مشاوران امین که در بین خود افراد جماعت مشغول به فعالیت هستند و یافتن راهکارهای مناسب برای مواجهه با اضطراب‌های اجتماعی، باعث شده که زنان جماعت دعوت و اصلاح در این تنشها مواجهه‌ی خوبی داشته باشند.
مواجهه زنان جماعتی با مسئله تجرد و طلاق و عدم میل به ازدواج
به خاطر مسائل مادی، بیکاری، رواج مسائل ضد اخلاقی که دامن بیشتر جوانان ایران را گرفته است و جوانان عضو جماعت دعوت و اصلاح در این زمینه بی نصیب نبوده‌اند. دربعد مسائل اخلاقی به خاطر تربیت اسلامی اهتمام به مسائل اخلاقی کمترین آسیب را تجربه کرده اند، که تربیت خانوادگی و اهتمام زنان به عنوان مادران خانواده در این زمینه بی تاثیر نبوده است. تحقیق و تفحص در مراحل قبل از ازدواج و اطمینان یابی از اصالت خانوادگی و حفظ حرمت‌های انسانی در دختران و پسران قبل از ازدواج که بیشتر توسط زنان صورت می‌گیرد هم در دوام زندگی مشترک آنها موثر است.
در مواجهه با سنت‌ها و فرهنگ‌های خانوادگی و اجتماعی زنان جماعتی با درایت و ژرف نگری توانسته اند بسیاری از این فرهنگ‌های نادرست که در حق زنان و دختران اجحاف نموده را دور بزنند. مثل ادامه تحصیل، ازدواج‌های غیر فامیلی، مراسمات و آیین‌های موجود در عزاداری‌ها و شادی‌ها.
میزان موفقیت زنان جماعت دعوت و اصلاح در موقعیتهای مختلف
زنان عضو جماعت موقعیتهای موجود هر چند عالی نبوده و از تمام ظرفیت خود بهره نبرده اند و ضعف‌هایی داشته اند، اما در کل می‌توان گفت که در مواقع بحرانی از اصولی همچون احترام به کرامت ذاتی بشر، عدالت، شورا، دیگر پذیری و اصول اخلاقی عدول نکرده اند. قانون مدار، پیرو کار سازمانی و جمعی بوده با اراده و خواست قلبی با مراعات اصول اخلاقی دینی و انسانی خوب درخشیده اند. در ارائه خدمات اجتماعی بیشترین اهتمام را از خود بروز داده اند. آنان پابه پای مردان و حتی چند قدم جلوتر از آنان، در عرصه فرهنگی، اجتماعی، تربیتی و آموزشی گام برداشته و آموزش اعضا و هواداران و مردم عادی را برعهده گرفته اند.
پیشنهادات
- زنان در حال حاضر باید الگوهای جهل را در هم بشکنند.
- تاب آوری در برابر مصائب و مواجه ی درست و دور از احساسات لحظه ای باید طریقه زندگی و امور دعوی تمام زنان جماعت شود
- تلاش جان فرسا همراه با علم و گاهی در صحنه پیکار با فرهنگ‌های بیگانه و ضد ارزشی در زنان جماعت دعوت و اصلاح سرآمد تلاش سایر زنان جامعه باشد
- زنان به عنوان مدیران سایه، باید بخشی از دانش ژرف اصالت، آگاهی، محبت، لطافت و پرهیز از خشونت و پذیرش آگاهانه دیگران را به پسران و دختران خود انتقال دهند.
- بانوان باید عرصه‌های فعالیت خود را از مساجد فراتر برده در هر عرصه‌ای که نیاز به تبلیغ صلح و نوع دوستی و شفقت هست، خوب بدرخشند.
- بالا بردن اعتماد به نفس از طریق افزایش سطح مطالعه و مسئولیت پذیری و ارتباط با جامعه به طور گسترده، از الزامات است.
-افزایش عزت نفس با معنویت گرایی، ارتباط بیشتر با خداوند متعال و اجرای کامل نقش زنانه در خانه و اجتماع. که این امر مستلزم این است که زنان از عمق چاه افکار خود تخریبی بیرون آمده، پرو بار گرفته و به خود واقعی با گردند،شدنی است.
- ارتباطات سمی را حذف کرده و با هر موضوعی که شخصیت و دیدگاه را پست و حقیر می‌شمارد بجنگند و از صحنه برون سازند.
- از تغییر نترسند و باید بیاموزند که هرگز برای آنچه که می‌خواهند باشند دیر نیست. (کتاب زنان بازنده نیستند، صفحه ۹۳)
- زنان در راستای ایجاد تناسب و هماهنگی بین ماهیت جاودانی قرآن و شیوه اجرایی آن در متن تاریخی و فرهنگی جسورانه مبارزه کنند و با پرچم قرآن راه به سوی حقایق بگشایند.
ترس از تغییر و مواجهه با تنشها، زنان را به قربانیانی تبدیل می‌کند که باید همواره منتظر محدودیت‌ها و زندان‌ها باشند. آنان باید دگرباره شهروندانی فکور و حکیم شوند. زنان جماعت دعوت و اصلاح باید جایگاهشان را نه تنها به عنوان مدافعان حقوق واقعی زنان، مربیان تربیتی و فعالان اجتماعی بازیابند بلکه به عنوان مفسران سنت اسلامی جایگاهشان را مستحکم سازند.
- با نوان جماعت دعوت و اصلاح برای تنشهای فراکشوری عملا ایده و راهکار مناسب ندارند.
- ترجمه، نگارش، تفسیر قرآن به قرآن وفعالیت گسترده در فضای مجازی می‌تواند صدای زنان را در مواقع بحرانی به گوش دنیا برساند. اما زنان جماعت دعوت و اصلاح در این زمینه‌ها ضعیف عمل کرده اند و یا عملا کاری انجام نداده اند.
- غلبه اعتراض بر ابتکار در اتفاقات در بسیاری از موارد مسیر درست اندیشیدن را بر آنها می‌بندد.
- بی انگیزگی در انجام مسولیتها و فعالیتهای درون جماعتی در سالیان اخیر که نشان دهنده ی غلبه ی افکار عمومی و مسائل جامعه بر مسیر حرکت بانوان است چشمگیر می‌باشد.
نتیجه‌گیری
شکی نیست که زنان عضو جماعت دعوت و اصلاح در پیشبرد اصول بنیادین جماعت تلاش می‌کنند. آنان در مواجهه با تنشها و بحرانهای اجتماعی خوب عمل می‌نمایند اما باید اذعان داشت که نه جماعت و نه بانوان جماعتی از تمام ظرفیت و توانائیهای خود استفاده نبرده اند. با توجه به تبین حقوق و وظایف زنان در قرآن و سنت و حمایت جماعت از آنان می‌توان انتظار داشت که زنان با حس مسئولیت پذیری بیشتر در جامعه و در سطح بین الملل توانائیهای خود را حمایت از اصول انسانی و اخلاقی در مواقع بحرانی به معرض نمایش بگذارند و مؤثر واقع شوند.
منابع:
1. لیندا فیلد، 1391، زنان بازنده نیستند اگر؟!.. ترجمه بهناز محقق پور.نشر سلسله مهر
2. اساسنامه و مرامنامه جماعت دعوت و اصلاح
3. www. Khabaronline.ir
نظرات