از جمله مقامات اسراییلی كه آفریقای جنوبی به سخنان‌شان استناد كرد، یوآو گالانت، وزیر دفاع اسراییل بود. او در اوایل جنگ غزه مدعی شد كه به خاطر نبرد اسراییل با «حیوانات انسان‌نمای فلسطینی» كل منطقه غزه را محاصره خواهد كرد. نمایندگان آفریقای جنوبی گفتند كه اظهارات مقامات اسراییلی مانند گالانت بیانگر نیت نسل‌كشی است. اسراییل قاطعانه اتهام نسل‌كشی را رد كرده و روز جمعه دفاعیه خود را قرائت می‌كند. بر اساس كنوانسیون نسل‌كشی سازمان ملل كه اسراییل نیز از امضاكنندگان آن است، برای اثبات نسل‌كشی باید نیتی ثابت از سوی عاملان برای تخریب فیزیكی گروهی ملی، قومی، نژادی یا مذهبی وجود داشته باشد. با این حال، اثبات وجود نیت اغلب دشوارترین عنصر چنین مواردی است.

آفریقای جنوبی با ارایه مستنداتش می‌گوید كه اسراییل ماده ۲ كنوانسیون را زیر پا گذاشته و مرتكب اعمالی شده است كه در تعریف نسل‌كشی قرار دارد. آدیلا حسیم، وكیل آفریقای جنوبی در دادگاه عالی گفت:« این اقدامات الگوی رفتاری سیستماتیكی هستند كه می‌توان از آن نسل‌كشی را استنباط كرد.» حسیم افزود: «اسراییل در هفته ۶ هزار بمب بر غزه ریخت. حداقل ۲۰۰ بار بمب‌های ۲ هزار پوندی بر جنوب غزه ریخت كه قبلا آن را منطقه امن اعلام كرده بود.»

با پایان‌یافتن جلسه، آفریقای جنوبی كه پرونده را علیه اسراییل مطرح كرد، از دادگاه خواست تا با صدور ماده‌ای اضطراری، از اسراییل بخواهد فورا همه عملیات نظامی در غزه را متوقف كند. تصمیمات دادگاه لاهه كه بالاترین نهاد قضایی سازمان ملل متحد است، الزام‌آور بوده، اما ابزارهای كمی برای اجرای آن وجود دارد. حتی ممكن است صدور حكم نهایی سال‌ها طول بكشد.

اتهام نسل‌كشی اهمیت ویژه‌ای برای اسراییلی‌ها دارد، زیرا در پی نابودی تقریبا عمده یهودیان اروپایی طی جنگ جهانی دوم، پایه‌گذاری و به پناهگاه یهودیان اخراج‌شده از سرزمین‌های عربی تبدیل شد. لیور هیات، سخنگوی وزارت خارجه اسراییل اقدامات روز پنجشنبه را «یكی از بزرگ‌ترین نمایش‌های نفاق در تاریخ» خواند.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسراییل نیز این پرونده را محكوم كرد. او در بیانیه‌ای گفت: «امروز دوباره شاهد جهانی وارونه بودیم كه در آن، اسراییل به نسل‌كشی متهم شده است.» هیات مدعی است كه پرونده نسل‌كشی توسط دولت آفریقای جنوبی كه پس از پایان آپارتاید در این كشور، حامی فلسطین بوده است، حمله ۷ اكتبر حماس را نادیده می‌گیرد.

این اولین‌باری است كه اسراییل تصمیم گرفته شخصا در چنین پرونده‌ای از خود دفاع كند كه گواهی بر سنگینی كیفرخواست و ریسك بالای اعتبار و جایگاه بین‌المللی آن است. به گفته مقامات اسراییلی، حملات ۷ اكتبر حماس حدود هزار و 200 كشته و حدود ۲۴۰ اسیر به همراه داشت. به گفته مقامات بهداشتی حماس نیز اسراییل با حملات هوایی و زمینی، منجر به كشته‌شدن بیش از ۲۳ هزار فلسطینی كه بسیاری از آنها زن و كودك بودند، شده است. مقامات فلسطینی مشخص نكردند كه چند نفر از این تعداد نظامی و غیرنظامی بوده‌اند. رونالد لامولا، وزیر دادگستری آفریقای جنوبی با محكوم‌كردن حمله ۷ اكتبر حماس گفت كه مقیاس پاسخ نظامی اسراییل در غزه موجه نیست. او در دادگاه استدلال كرد كه حمله اسراییل برای حذف فیزیكی ساكنان غزه طراحی شده است. تمبكا نگكوكایتوبی، یكی دیگر از وكلای آفریقای جنوبی كه در این پرونده حضور دارد، گفت كه اظهارات مقامات اسراییلی مانند گالانت بدین معناست كه این بازیگر اجازه ورود برق، غذا، آب و سوخت به غزه را نخواهد داد، این یعنی دستوری برای حذف فیزیكی فلسطینیان و بیانگر سیاست‌های رسمی كابینه تحت رهبری نتانیاهو.

 

واكنش‌ها به اقدام قضایی آفریقا

پرونده ابتكاری آفریقای جنوبی توسط چندین كشور و سازمان‌های عربی از جمله سازمان ۵۷ عضوی همكاری اسلامی، اتحادیه عرب، اردن، لیبی، تونس، تركیه و ایران حمایت شده است. ماه گذشته، سازمان همكاری‌های اسلامی در بیانیه‌ای اعلام كرده بود كه اقدامات اسراییل در نوار غزه، از جمله هدف‌گیری مردم غیرنظامی، كشتار و زخمی‌كردن ده‌ها هزار نفر نسل‌كشی محسوب می‌شود.

احمد ابوالغیط، دبیركل اتحادیه عرب نیز از پرونده آفریقای جنوبی حمایت كرد. او در شبكه اجتماعی اكس (توییتر سابق) گفت: «ما مشتاقانه منتظر حكمی عادلانه و جسورانه هستیم كه این جنگ تجاوزكارانه را متوقف كرده و به ریختن خون فلسطینیان پایان دهد.» اردن نیز از آفریقای جنوبی حمایت كرد. ایمن صفدی، وزیر امور این كشور در سخنرانی پارلمانی خود گفت كه وزارتخانه‌اش پرونده‌های قانونی لازم را برای پیگیری این شكایت آماده خواهد كرد. او افزود: «منع ورود كمك‌های بشردوستانه به غزه و سیاست اعمال قحطی اسراییل علیه فلسطینی‌ها نشان‌دهنده جنایت جنگی دیگری است كه اردن با تمام ظرفیت‌هایش با آن مقابله می‌كند.» از زمان آغاز جنگ، اردن كه در سال ۱۹۹۴، با اسراییل پیمان صلح امضا كرد، بارها حمله به نوار غزه را محكوم كرده است. این پادشاهی همچنین در حمایت از فلسطینیان، سفیر خود از تل‌آویو را فراخواند و قرارداد تامین انرژی اسراییل در ازای تامین آب را لغو كرد.

در همین حال، تونس اعلام كرد كه در حمایت تزلزل‌ناپذیر خود از مردم فلسطین، دعاوی شفاهی برای محكوم‌كردن اقدامات غیرقانونی اسراییل در دادگاه بین‌المللی ارایه خواهد كرد. در بیانیه‌ روز چهارشنبه وزارت خارجه تونس آمده كه به‌طور رسمی در این پرونده شركت نخواهد كرد. از جمله كشورهای منطقه كه حمایت خود از این پرونده را اعلام كرده‌اند، تركیه و ایران هستند. اما مصر كه نقش میانجی اصلی را در منطقه ایفا می‌كند، موضعی رسمی در این باره نگرفته است. روز چهارشنبه، احزاب اپوزیسیون این كشور با صدور بیانیه‌ای از دولت مصر خواستند كه در حمایت از فلسطینی‌ها، برای محكوم‌كردن اقدامات اسراییل در غزه و فشار برای توقف فوری درگیری‌ها، رسما به پرونده آفریقای جنوبی در دیوان بین‌المللی دادگستری بپیوندد. روز پنجشنبه، ده‌ها فلسطینی كرانه باختری در حمایت از پرونده آفریقای جنوبی تظاهرات كردند. خبرگزاری فرانسه گزارش داد كه جمعیتی در مقابل مجسمه نلسون ماندلا، فعال ضدآپارتاید آفریقای جنوبی تجمع كرده تا از آفریقای جنوبی برای طرح شكایت نسل‌كشی علیه اسراییل تشكر كنند.

 

میراث آپارتاید

در مراسم دهمین سالگرد مرگ نلسون ماندلا، مردی كه جهان او را نماد آشتی و صلح می‌داند، هیاتی از حماس به رهبری باسم نعیم، یكی از مقامات ارشد گروه به همراه نوه ماندلا در راهپیمایی خیابان‌های پایتخت شركت كرد.

آفریقای جنوبی سرآمد ابراز همبستگی با فلسطینیان بوده و جزو معدود كشورهایی است كه با حماس روابط دیپلماتیك دارند. نمادهای دیگر همبستگی با فلسطین در سراسر آفریقای جنوبی دیده می‌شود. بیلبوردهای بزرگراه‌ها «نسل‌كشی واقعی» اسراییل در غزه را نشان می‌دهند. هنرمندان خیابانی نقاشی‌های دیواری از جمله پرچم فلسطین را كشیده‌اند. حتی افراد بی‌خانمانی كه در چهارراه‌های ژوهانسبورگ گدایی می‌كنند نیز پلاكاردهایی با عنوان «فلسطین را آزاد كنید» در دست دارند. جایگاه بالای آرمان فلسطین در آفریقای جنوبی ریشه‌های عمیقی دارد. در سال‌های آپارتاید یا حكومت سفیدپوستان، زمانی كه اسراییل به آفریقای جنوبی كه تحت تحریم تسلیحاتی سازمان ملل قرار گرفته داشت، سلاح و فناوری می‌فرستاد، جنبش ضدآپارتاید نسبت به اسراییل خصومت پیدا كرد. نلسون ماندلا، یاسر عرفات، رهبر فقید فلسطینیان را «هم‌رزمی» می‌دانست كه او نیز تلاش می‌كرد تا آزادی مردمش را به دست آورد. جنبش ضدآپارتاید در آخرین سند سیاسی خود با اشاره به پیوندهایی با سازمان آزادی‌بخش فلسطین كه به چندین دهه قبل بازمی‌گردد، می‌نویسد: «آفریقای جنوبی و فلسطین تاریخ مبارزات مشتركی دارند». این سند كه اواخر سال ۲۰۲۲ منتشر شد، اسراییل را «دولت آپارتاید» توصیف كرد و از دولت آفریقای جنوبی خواست حضور دیپلماتیك خود در اسراییل را كاهش دهد. ثریا دادو، نویسنده آفریقایی و طرفدار فلسطین می‌گوید: «صدای آفریقای جنوبی در حمایت از فلسطین رساتر از بقیه است. عمدتا به این دلیل كه مدت زیادی از دوران آزادی و مبارزه ما نمی‌گذرد و سیستم آپارتایدی كه اسراییل علیه فلسطینی‌ها اعمال كرده به طرز وحشتناكی شبیه آپارتاید آفریقای جنوبی است.»