کودکان شادی و رونق عمر، زیبایی زندگی و سندی مهم برای والدین هستند؛ اگر آنها را خوب تربیت کنند و به بار آورند، چنانکه پیامبر اکرم(صلی الله علیه وسلم) میفرماید:"... أَو وَلَدٌ صَالِحٌ یَدعُو لَهُ" "... یا فرزند صالحی که برای او دعا کند."
ماه مبارک رمضان فرصت بزرگی است، که اگر از آن خوب استفاده کنیم تأثیر بسزایی در تربیت کودکان ما خواهد داشت طوریکه آثار آن بر اعمال و رفتار فرزندان در تمام امور زندگی منعکس خواهد شد.
روزه تکلیفی بس بزرگ است که اندازهای از تلاش، سختی، صبر و تحمّل و قدرت اراده را میطلبد. اضافه بر آن فریضهای است که شارع مقدّس برای انجام دادن آن اجر و پاداش و برای ترک آن عقاب تعیین کرده است. بنابر این بر والدین واجب است که فرزندان را برای ادای این فریضه الهی آماده کنند و آن را نزد آنها محبوب کنند و از این فرصت نهایت استفاده را بکنند تا راه و روش خوب و زیبا را در وجودشان نهادینه کنند و با استفاده از این ماه مهارتها و تجربیات زندگی را به آنها بیاموزند.
چگونه ایام ماه مبارک را به سعادتی در قلب فرزندانمان تبدیل کنیم؟ چگونه این ماه تبدیل به جشن و شادی شود که فرزندان ما بیصبرانه در انتظار آمدن آن باشند؟ و چگونه از این ماه برای کاشتن معانی تربیتی و ایمانی در وجودشان استفاده کنیم؟!
در حقیقت خیلی مهم است برای کودکی که در اطراف خودش خوشحالی و شوق اطرافیان را به هنگام رسیدن این ماه بزرگ میبیند و میشنود، او در چنین محیطی رشد و نمو مییابد و بزرگ میشود و این خوشبختی و شادی بزرگ که از والدین و اطرافیانش در هنگام وزیدن نسیم ماه مبارک رمضان مییابد، این خاطرات زیبا و دلنواز در ذهن او نقش میبندد و گذشت ماهها و سالها این خاطرات را نمیزداید و حتی گذشت ماهها و سالها نیز آن را پاک نمیکند.
اگر هر یک از ما چند سالی به گذشتهی زندگی خود برگردد خصوصاً در آن ایّامی که با رمضان زیسته است و روزه و روزه گرفتن را تجربه کرده است؛ در مییابد که آن تجربه مؤثرترین و خوشایندترین تجربیات در زندگیش بوده است.
چه بسا مناسب باشد با حلول ماه رمضان بچّهها را با هدیه دادن اسباببازیها و هدایا آماده و خوشحال گردانند، تا اینکه آنان در ورای این هدایا عظمت این ماه را دریابند و این را به خاطر بسپارند که این ماه برای همه و حتی آنها خیر و برکت و محبت و شوق و شادی را به همراه دارد.
از دیگر اموری که لازم است به آن بپردازیم در همان در همان دوران کودکی بچهها را به روزهداری عادت داده و قدم به قدم آنها را برای این امر آماده کنیم، این بهتر از آن است که بگذاریم بزرگ شوند و بدون آمادگی قبلی آنها را به روزه گرفتن وادار کنیم که در نتیجه برآنان گران آید و جهت انجام آن آمادگی روحی و فکری نداشته باشند.
همه میدانیم که کودکان به صورت تدریجی بر تواناییهایشان افزوده میشود چه بسا در این سالی که ماه رمضان حلول کرده توانایی روزهداری نداشته باشند، نیاز به فشار نیست و گناهی هم ندارد چون به سن تکلیف نرسیدهاند و اصلاً ضرورتی ندارد که تمام ماه یا اینکه یک روز کامل را روزه بگیرند.
پس بهتر است او را عادت دهیم که گاهی نصف روز، روزه بگیرد و گاهی تا عصر نیز پیش برود و یا اینکه روزهایی با نوشیدن کمی آب روزه را تمام کند.
کار کردن با کودک در این زمینه نیازمند نرمی و مهربانی است. باید به صورت حساب شده و از راه بیان نعمتهایی که خداوند برای روزهداران وعده داده است او را به فهم و قناعت قلبی برسانیم و فکر نکند که فقط هدف گرسنگی و تشنگی کشیدن است و یاد بگیرد و درک کند که این بندگی و پیروی کردن از خداوند مهربانی است که در نهایت پاداش بس عظیمی برایش مهیّا میکند.
و باز باید به امور فوق بسنده نکرد، بلکه باید در پایان هر روز یا در پایان ماه رمضان والدین و مربیان با دادن پاداشها و جوایزی مسرّتبخش اهمیّت روزه را نزد آنان بالا برده به طوری که در میان بچّهها نوعی رقابت جریان یابد تا جایی که یا در آنان القا شود که هر که بیشتر روزه باشد پاداش بیشتر و بزرگتری میگیرد، یا اینکه اگر کسی در نمازهای تراویح شرکت کند، چنان پاداشی خواهد گرفت و این نوع تدبیر و همراه کردن کودکان با روزهداری و بندگی آنها را به سوی انجام تکالیف و برپا داشتن آن میکشاند تا جایی که ادای تکالیف جزء رفتار و شیوه زندگی و بخشی از شخصیتشان میشود.
در میان یاران پیامبر نمونههای نیکوی فراوانی در این زمینه دیده میشود، کسانی که فرزندان خود را در همان اوایل کودکی به روزهداری عادت میدادند و در مقابل آن انواع وسایل و اسباب را برای آنها تهیّه کردند تا اینکه با آن مشغول باشند و گرسنگی و تشنگی را فراموش کنند.
همراهی فرزندان با والدینشان در ایّام روزهداری معانی تربیتی ارزشمندی را میرساند، به طوری که این همراهی اعتماد به نفس را در کودکان بوجود میآورد و باعث میشود که نوعی احساس ثبات پیدا کند و مسؤلیت پذیر شود زمانی که میبیند کاری انجام میهد که در حیطه بزرگان است و شاید به خاطر همین است مشاهده میکنیم بسیاری از کودکان علیرغم میل باطنی ما با وجود سن کمی که دارند با حماسه و اصرار این ماه را روزه میگیرند.
این نوع رفتار خود میتواند اثرات مثبتی را در رفتار فرزندان و عبادت و تعامل آنها داشته باشد، زیرا این نوع رفتار و اعمال در این ماه توسط کودکان باعث میشود که در ماههای دیگر میل به احساس مسؤلیت، انجام عبادات و کردارهای درست بیشتر شود.
از طرفی دیگر ماه رمضان فرصت بزرگی است تا اینکه ما بتوانیم معانی ظریف ایمانی را در دل آنها جای دهیم و عملاً آنها را به صبر و تحمل گرسنگی و تشنگی به خاطر رضای پروردگار عادت دهیم و تلاش کنیم تا احساس نمایند که در مقابل خداوند در حرکتند و زندگی میکنند. همچنین آنها را تشویق کنیم به خاطر اینکه میتوانند به دور از مردم به سوی خوردن و نوشیدن بروند، اما این کار را نمیکنند زیرا دریافتهاند که زیر مراقبت و نگاه خداوند هستند و علاوه بر آن در این ماه میتوانیم کودکان را با مسجد و عبادتهای جمعی مانند تراویح و دوست داشتن قرآن از طریق برگزاری مسابقات برای انجام عبادات و حفظ بخشی از قرآن علاقمند سازیم و همچنین آنان را به بخشش و تکریم تلاوت قرآن و کمک و دستگیری از نیازمندان عادت دهیم.
لازم است که کودکان دریابند که این ماه، ماه کسالت و کوتاهی نیست و لحظههای آن بس گرانبهاست و شایسته نیست در این اوقات به اموری بیفایده مشغول گردد، چه برسد به اینکه به خود و دیگران ضرر برساند.
بنابراین اگر کودکانمان را رها کنیم که قربانی کانالها و شبکههای ماهوارهای گردند، تنها به این دلیل که این نوع کانالها مخصوص کودکانند، و فرزندانمان از طریق آنها به سوی معیارها و رفتارهای گمراه کنندهای که از طریق فیلمها برنامههای ناسالم آنها ارائه میشود، منحرف گردند در حق آنان ظلم نمودهایم.
گاهی اوقات زنی را مشاهده میکنیم که به خطراتی که کودکش را به خاطرتماشای طولانی برنامههای تلویزیون تهدید میکند پی نمیبرد، در حالی که خطر این برنامهها از رها کردن کودکش در خارج از خانه بیشتر است.
فراتر از مسایل معنوی و تربیتی، رمضان از نظر جسمی هم فرصتی است که میتوانیم کودکانمان را از طریق آن به تناول غذاهای سالم عادت دهیم و آنها را از پرداختن به عادات بدی که تمدن جدید به ما تحمیل کرده است دور سازیم، عاداتی که ضررشان بیش از نفعشان است، لذا لازم است در آداب و نوع خوردن و نوشیدن برای فرزندانمان الگوهای خوبی باشیم چون این نوع عادات و رفتار ما در کودکانمان منعکس میشود.
در نهایت براستی رمضان شرایط مناسبی را برای ما فراهم میآورد که لازم است آن را غنیمت شمرد، و در تربیت و بارآوردن فرزندان از آن نیک استفاده کنیم. و چنین امری میّسر نیست مگر اینکه در این ماه برای آنان برنامه داشته و تدارکات لازم را برای اجرای آن فراهم نماییم، تا اینکه در پایان این ماه کودکان ما به شیوهها و منشهای جدیدی روی آورند و خلق و خوی نیکو را کسب کنند.
نظرات