هرچند عموماً تاکید مسؤولان این وزارتخانه بر این است که نگاه جنسیتی به مسائل مرتبط با سلامت ندارند اما خواهناخواه بخشی از مسائل بهطور ویژه در حوزه زنان مطرح میشود. در اینجا وضعیت برنامههای وزارت بهداشت را در طول یک سال گذشته در موضوعات مرتبط با زنان و خانواده بررسی میکنیم. به گفته مسؤولان وزارت بهداشت، این وزارتخانه عموماً در برنامههای خود ممیزه جنسیت را در نظر نمیگیرد اما خواهناخواه برخی مسائل مرتبط با سلامت کاملاً زنانه یا در ارتباط با خانواده هستند. به گزارش مهرخانه، وضعیت بهداشت و سلامت جزو شاخصهای مهم توسعه در هر کشوری است. زمانی که لفظ زنان و کودکان به این شاخص اضافه میشود، اهمیت آن نیز دوچندان میشود. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور در ایران بهعنوان متولی اصلی سلامت شناخته میشود. هرچند عموماً تاکید مسؤولان این وزارتخانه بر این است که نگاه جنسیتی به مسائل مرتبط با سلامت ندارند اما خواهناخواه بخشی از مسائل بهطور ویژه در حوزه زنان مطرح میشود. در اینجا وضعیت برنامههای وزارت بهداشت را در طول یک سال گذشته در موضوعات مرتبط با زنان و خانواده بررسی میکنیم. بستههای خدمتی زنانه در سنین مختلف به گفته مسؤولان وزارت بهداشت بیش از 70 درصد کارهایی که در وزاتخانه برای سلامت انجام میشود، در حوزه زنان و خانواده است. برای نوزادان تا کودکان پنج ساله دختر و پسر بسته خدمتی مشترکی تعریف شده است. بستههای مشترکی هم مانند واکسیناسیون و رشد و نمو وجود دارد. برای نوجوانان از 6 تا 18 سال، 2 بسته خدمتی جداگانه (یک بسته خدمتی برای پسرها و یک بسته برای دخترها) طراحی شده است. در بحث خودمراقبتی، برای دخترها یک بسته و برای پسرها هم یک بسته، در بحث بلوغ برای دخترها یک بسته و برای پسرها نیز یک بسته تدوین شده است. در مواردی مختص زنان براساس سن، وضعیت فیزیولوژیک و فیزیوپاتولوژیک آنها بسته خدمت ارایه میشود. مثلاً یک بسته کامل خدمت برای زنان یائسه تدوین شده است. در بحث ازدواج نیز برای زنان بسته خدمتی طراحی شده است و آموزشهای قبل از ازدواج برای زنان ارایه میشود. همچنین یک بسته خدمتی سواد سلامت وجود دارد که هدف آن ارتقای سواد سلامت و پیشگیری از بیماریهاست. تمام این بستهها در سطح کشور در حال اجرا هستند. خدمات ویژه مادران باردار برای زنان بستههای خدمتی پیش از دوران بارداری و زمان بارداری با عنوان مراقبتهای ادغامیافته سلامت مادران طراحی شده که هدف آن ارتقای سلامت مادران باردار است. در این زمینه در مراکز بهداشتی درمانی یک نوع خدمت و در بیمارستانها نوع دیگری از خدمت ارایه میشود. این مجموعه نظام کشوری مراقبت مرگ مادری است که تا 42 روز بعد از زایمان خدمت ارایه میکند. واکسیناسیون آنفولانزا و آموزشهای زایمان در مراکز بهداشتی درمانی، مراکز سلامت جامعه، پایگاه و خانههای بهداشت از دیگر برنامههای وزارتخانه برای زنان باردار است که این آموزشها، زنان باردار را برای زایمان در بیمارستان آماده میکند. غربالگری سرطان شهریور ماه سال جاری مسؤولان وزارت بهداشت از تصویب برنامه «تشخیص زودهنگام و غربالگری سرطان پستان» در کارگروه کشوری سرطان پستان خبر دادند که بهصورت پایلوت در 4 شهرستان مراغه، شهرضا، بافت و نقده اجرا شده و در حال بررسي براي توسعه به شهرهاي ديگر است. مدتی پس از آن بار دیگر مسؤولان این وزارتخانه از برنامهریزی برای انجام غربالگری 2 سرطان مهم دهانه رحم و پستان در زنان خبر دادند. در برنامه غربالگری سرطان دهانه رحم، در ابتدا تست ویروس HPV انجام میشود که اگر مثبت یا منفی باشد، برحسب نتیجه، اقدامات بعدی صورت میگیرد؛ مثلاً پاپاسمیر، بیوپسی یا هر اقدام دیگری که لازم است، انجام میشود. در برنامه تشخیص زودهنگام سرطان دهانه رحم براساس علایمی که فرد پیدا میکند، هر پنج سال یکبار مورد بررسی قرار میگیرد و تستهای لازم برایش انجام میشود. در مورد غربالگری سرطان پستان نیز امکاناتی بهصورت معاینه پستان توسط ماما در نظام شبکه فراهم شده است. در کنار آن، آموزش خودآزمایی پستان به زنان داده میشود و زنان باید ماهانه خودشان معاینه پستان انجام دهند. برنامهای برای خودارزیابی سلامت در زنان وجود دارد که خودشان را از نظر عوامل خطر سرطان پستان مورد بررسی قرار بدهند و اگر عامل خطر دارند، برنامههای غربالگری کاملتری برای آنها انجام میشود. غربالگری سرطان دهانه رحم و سرطان پستان از 30 سالگی شروع میشود. در کنار این موارد، وزارت بهداشت برنامه غربالگری سرطان روده بزرگ را نیز در دستور کار خود قرار داده است که بین زنان و مردان مشترک است. این غربالگری با آزمایش مدفوع و انجام کولونوسکوپی انجام میشود. غربالگری سرطان روده بزرگ از سن 50 سالگی شروع میشود. این غربالگریها طی سالهای مشخصی تکرار خواهد شد. تست غربالگری برای ویروس HPV هر 10 سال یکبار برای زنان (از 30 تا 60 سالگی) و بررسی علایم سرطان دهانه رحم برای تشخیص زودهنگام سرطان از 3 تا 5 سال یکبار است. در سرطان پستان هر سه سال یکبار برای افراد عادی و برای کسانی که عوامل خطر دارند، فاصلهها کوتاه میشود. طرح غربالگری سرطانهای دهانه رحم، پستان و روده بزرگ ابتدا با کمی تأخیر بهصورت آزمایشی در چهار شهر از جمله نجف آباد، مراغه و بافق انجام شد و در حال گسترش به سایر نقاط است. کاهش سقط جنین برنامههای وزارت بهداشت در راستای افزایش بارداری برنامهریزیشده و کاهش سقط، به پیش از ازدواج بازمیگردد. در آموزشهای پیش از ازدواج، با ارائه کتب و محتوای آموزشی کلاسها، به زوجین اهمیت برنامهریزی برای داشتن فرزند و فاصلهگذاری مناسب یاد داده میشود. همچنین توضیح داده میشود که طول دوره بارداری حدود 38 هفته است و اگر محصول حاملگی زیر 22 هفته دفع شود، به آن سقط میگویند. علایمی که برای افراد عادی قابل بررسی است مثل درد و خونریزی برایشان تشریح میشود و در این زمینه گفته میشود که فرد در زمان درد مراجعه کند تا به خونریزی نرسد و بتوان جلوی سقط را گرفت. كاهش ميزان سقط كلي به ميزان 10 درصد پايه، از ديگر برنامههاي اين دفتر است كه براي تحقق آن اقداماتي از جمله دسترسي به خدمات پيشگيري از سقطهاي خودبهخودي مانند مشاوره ژنتيك، مراقبت قبل از بارداري، فرهنگسازي براي حفظ بارداريهاي برنامهريزينشده و ارتقاي دسترسي به خدمات پيشگيري از بارداريهاي پرخطر و برنامهريزينشده انجام میشود. از دیگر اقدامات وزارت بهداشت برای کاهش سقط جنین برگزاری کارگاهها و سمینارهای آموزشی است. در همین راستا کمیته تدوین دستورالعملهای آموزشی برای کارشناسان و بهورزان مراقب سلامت، تشکیل شده است و به صورت آبشاری در دانشگاههای علوم پزشکی برای پیشگیری از سقط آموزش داده میشود. عدم نگاه زنانه در لایحه سلامت روان کشور نتایج بررسی سال 1384 وزارت بهداشت درباره بار بیماریها نشان میدهد که رتبه اول بار بیماریها در زنان ایرانی مربوط به اختلالات روانی- رفتاری است. بیش از 10 سال است که وزارت بهداشت درخصوص لایحهای در مورد سلامت روان کار میکند که در آن حقوق بیماریهای روان مطرح شده است و پس از تأیید در دولت برای تصویب نهایی به مجلس خواهد رفت. این لایحه که به گفته برخی کارشناسان از سال 81 روی آن کار میشود، به دنبال بهبود وضعیت سلامت روان کشور است. پس از بررسیها و جلسات مختلفی که برگزار شد، سرانجام متن پیشنویس آن شامل مواردی چون تعاریف، بستری اختیاری، بستری اجباری، درمان جامعنگر (خدمات در دسترس، توجه به پیشگیری و توانبخشی، خدمات سرپایی، تداوم در مراقبت و درمان و مراقبت متناسب با نیاز بیمار) تشنجدرمانی، قیمومیت، گروههای ویژه و بیماران کیفری در 10 فصل و 107 ماده برای اولینبار در پاییز سال 87 در وزارت بهداشت آماده ارایه به دولت برای ارایه لایحه آن به مجلس شد. در آخرین تغییراتی که چندی پیش از سوی مسؤولان وزارت بهداشت در مورد متن پیشنویس قانون سلامت روان مطرح شد، موضوعاتی مانند ارتقای جایگاه روانشناسان، حضور کارشناسان سلامت روان بهعنوان پزشک اولیه، رعایت حقوق بیمار، بستری اجباری با در نظر گرفتن حقوق بیمار، بهبود شرایط پوشش بیمهای، سرپرستی بیماران روانپزشکی، تخصیص بخشهای روانپزشکی مخصوص بیماران روانی مجرم و توانمندسازی افراد جامعه در برابر بیماریها دیده میشود اما با وجود اذعان روانشناسان بر لزوم توجه ویژه به زنان در لایحه سلامت روان، مسؤولان وزارت بهداشت دلیلی بر وجود ممیزه جنسیتی در این لایحه نمیبینند زیرا معتقدند این لایحه، قانون بهداشت روان است و در قانون بهداشت روان بحث زن، مرد و کودک مطرح نبوده است. با این وجود از آنجاییکه نقش و تأثیر زنان در تربیت خانواده و جامعه پررنگتر است و زنان بیش از مردان برای درمان خود به روانشناسان و روانپزشکان مراجعه میکنند، حتی اگر بپذیریم که میزان اختلالات روانی بین زن و مرد تفاوت چندانی ندارد، لزوم توجه ویژه نسبت به زنان در لایحه سلامت روان دیده میشود. در نتیجه میتوان گفت نه تنها وزارتخانه به سلامت روان زنان بهطور ویژه اهمیت نداده، بلکه حتی لایحه مذکور را به نتیجه نرسانده است. سلامت جسمی زنان در محیط کار سلامت در محیط کار در جهان معاصر با توجه به افزایش خطراتی که سلامت و حیات انسانها را تهدید میکنند، از جمله موضوعات مهم تلقی میشود و البته برای زنان با توجه به آسیبپذیری جسمی و روحی بیشتر آنها، واجد اهمیت بیشتری است. در همین راستا برای تضمین سلامت زنان، افزایش سواد بهداشتی در محیط کار و خانه، آموزش زنان، حفاظت و پیشگیری؛ بایستی اقداماتی انجام شود. موضوع امنیت و سلامت در کار، طی سالهای اخیر در راستای حمایت از حقوق اولیه و بنیادین افراد از جمله زنان و دختران، مورد توجه نهادهای بینالمللی مانند سازمان بینالمللی کار قرار گرفته است. در ایران نیز اقداماتی در این راستا انجام شده است. از اقدامات وزارت بهداشت در زمینه سلامت زنان در محیط کار، معاینات دورهای است که در مسائلی که زنان حساسترند مانند بارداری، سعی شده توجه بیشتری شود. البته در این زمینه برنامهای که به نتیجه رسیده باشد، وجود ندارد اما برنامههای در دست تدوینی وجود دارد که به این افراد به صورت جداگانه توجه شود. با این وجود به گفته مسؤولان این وزارتخانه، معاینات دورهای و بدو استخدام، برای زنان و مردان وجود دارد که مسلماً در این معاینات برای شغلی که فرد میخواهد بهعهده بگیرد، به مسأله جنسیت توجه میشود. گاهی معاینات ویژه و خاص برای زنان در نظر گرفته میشود. مثلاً به افراد باردار شاغل در محیطهای کاری مخاطرهآمیز، توجه خاصی شود تا مشکلات دوران بارداری و نوزادی را به حداقل برسانند. سلامت روحی زنان در محیط کار مسؤولان وزارت بهداشت بر این امر که محیط کار میتواند آسیبهای روانی برای زنان ایجاد کنند، واقف هستند اما تاکنون برنامهای در این زمینه اجرا نشده است. البته قرار است برنامههایی تدوین شود که سلامت روان را در شاغلان تحت پوشش قرار دهند، آموزشهای لازم داده شود و در معاینات توجهات ویژهای در نظر گرفته شود که این اقدامات، هم برای مردان و هم زنان انجام خواهد شد. بانک شیر مادر تیرماه امسال، خبر راهاندازی اولین بانک شیر مادر در کشور منتشر شد، اما تصمیم برای راهاندازی این بانک از سال 84 گرفته شده بود که البته پس از بررسیهای صورتگرفته، این تصمیم ملغی شد. عملکرد بانک شیر مادر به این صورت است که اگر مادری نتواند یا نخواهد به فرزند خود شیر بدهد، میتوان از شیر اهداکننده استفاده کند. شیر مادر اهدایی، شیری است که توسط فرد دیگری غیر از مادر نوزاد، دوشیده، فرآوری و آماده شده که در بانک شیر مادر نگهداری و برای شیرخوار نیازمند استفاده میشود. در این بانک، شیر اهدایی مادران جمعآوری و پاستوریزه میشود تا برای مصرف در نوزادانی که از شیر مادر خودشان محروم هستند، آماده و امن شود. افتتاح اولین بانک شیر مادر کشور تیرماه سال جاری در بیمارستان الزهرا (س) تبریز انجام شد و قرار بود پس از آن در استانهای اصفهان، مشهد، تهران و شیراز نیز راهاندازی شود اما خبری از راهاندازی آنها منتشر نشد. ترویج ازدواج سالم و آموزش مضرات ازدواج دیرهنگام در سال جاری سند سلامت جوانان به تصویب رسید و با الحاق بند ترویج ازدواج سالم در جوانان و کاهش رفتارهای مخاطرهآمیز از سوی وزارت بهداشت تکمیل شد. شناسایی ظرفیتهای موجود در دستگاهها در زمینه ترویج ازدواج سالم از طریق فراخوان به دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی - درمانی در خصوص جذب مدرس در زمینه تدریس معیارهای همسرگزینی مناسب به دانشجویان، تدوین تفاهمنامههای منطقهای بین حوزه و دانشگاه در راستای استفاده از پتانسیلها، برگزاری کارگاهها، سمینارها و همایشهای مشترک با وزارت ورزش وجوانان، وزارت علوم، ستاد کل نیروهای مسلح و حوزه علمیه قم در زمینه ترویج ازدواج سالم در جوانان، هماهنگی با صدا و سیما در سطح ملی و استانی برای دعوت از اساتید در زمینه ارائه راهکار در خصوص کاهش سن ازدواج و مباحث ازدواج سالم و... از برنامههایی است که وزارت بهداشت در این زمینه انجام داد. برنامه کنترل ایدز و آزمایش ایدز از مادران باردار وزارت بهداشت همگام با برنامههای جهانی برای مهار و کنترل ایدز برنامهریزی میکند. یکی از این برنامهها برنامه استراتژیک ملی کنترل ایدز است. سال 94 اولین سال اجرای برنامه چهارم استراتژیک ملی کنترل ایدز بود. براین اساس این وزارتخانه در راستای اهداف بینالمللی 909090 (شناسایی 90 درصد مبتلایان، تحت درمان قرار گرفتن 90 درصد افراد شناساییشده و به کنترل درآمدن حجم ویروس در بدن 90 درصد افراد تحت درمان تا جایی که قابلیت انتقال به دیگران را نداشته باشد)، برنامههایش را پیش میبرد. آمادهشدن زمینههای اجرای این اهداف، منجر به کشیدهشدن اجرای برنامه به سال 95 شد. یکی از اقداماتی که در راستای این برنامه انجام میشود، آزمایش ایدز برای زنان باردار است زیرا عمده موارد HIV مربوط به گروه معتادان تزریقی است و متأسفانه این افراد بیماری را به همسران خود انتقال میدهند و این احتمال که فرزندان این افراد نیز مبتلا شوند، وجود دارد. در همین راستا طرحی در کشور از 2 سال گذشته شروع شد که بر اساس آن آزمایش HIV هم جزو آزمایشهای زنان باردار قرار میگیرد و زنان باردار بهویژه افرادی که همسران معتاد دارند، میتوانند این آزمایش را بهصورت رایگان انجام دهند. کلینیکهای بلاتکلیف سلامت جنسی و خانواده موضوع راهاندازی کلینیکهای سلامت جنسی یا کلینیکهای سلامت خانواده از سال 91 رسانهای شد اما با گذشت چهار سال و وعدههای هر ساله مسؤولان برای راهاندازی تعداد مشخصی از این کلینیکها، حال میبینیم برخی مسؤولان وزارت بهداشت میگویند لزومی برای راهاندازی این کلینیکها وجود ندارد. البته در آخرین خبر، در هفته جاری معاون فنی اداره سلامت خانواده، جمعیت و مدارس وزارت بهداشت از آمادگی زیرساختها برای راهاندازی "کلینیکهای سلامت جنسی و خانواده " خبر داد. توجه به بیمه ناباروری از اوایل شهریور ماه سال جاری خدمات تشخیصی، درمانی ناباروری تحت پوشش وزارت بهداشت قرار گرفت و وزارت بهداشت 85 درصد هزینههای آن را در مراکز دولتی میپردازد. البته این تعرفه دولتی است؛ یعنی اگر به مرکز دولتی یا خصوصی طرف قرارداد با دانشگاه مراجعه شود، این هزینه به زوجها پرداخت میشوند و هر خدمت نیز تا سه نوبت تحت پوشش قرار میگیرد. قرار است در قالب طرح تحول نظام سلامت 17 مرکز جدید ناباروری را با تمرکز بر نقاط محروم و استانهای فاقد مرکز درمانی ناباروری که شامل 6 استان یاسوج، گلستان، زاهدان، هرمزگان، شهرکرد و لرستان بودند، ایجاد و 24 مرکز درمان ناباروری موجود هم تجهیز شوند. انتهای پیام/ 940502
نظرات