اگر علاقه‌ای به مرور تاریخ داشته باشیم قطعا سال 1968 یكی از سال‌های بسیار تاثیرگذار برای تمدن كنونی بشر خواهد بود. این سال شاهد اتفاقات بسیار گسترده و پیچیده‌ای است كه كماكان برای تاریخ‌پژوهان بررسی روند شكل‌گیری و گستره تاثیرگذاری آن همچنان جذابیت دارد. به‌طور مثال شكل‌گیری اعتراضات دانشجویان در فرانسه كه به «ماه مه 68» یا «ماه مه انقلابی» معروف است، این جنبش شامل اعتراضات علیه سیاست‌های سركوب و برخورد پلیسی با فعالیت‌های مدنی، اعتراض به ارتباطات سلطنتی و دانشگاه‌ها، برخورد با جنبش‌های كارگری و در نهایت شكل‌گیری تظاهرات فراگیر شد. این جنبش نقش بسیار مهمی در پیوند بین دانشجویان و كارگران ایجاد كرد كه با تشكیل یك ائتلاف برای اصلاحات اجتماعی و سیاسی وارد عمل شدند.
در امریكا هم اعتراضات علیه ادامه جنگ ویتنام به اوج خود رسید و این آشوب‌ها سراسر امریكا را درنوردید. در همین بازه زمانی یعنی سال 1969 امریكایی‌ها موفق شدند برای نخستین‌بار كره ماه را فتح كنند، ماموریت آپولو ۱۱ كه به رهبری نیل آرمسترانگ، باز آلدرین و مایكل كالینز، در تاریخ ۲۰ ژوییه ۱۹۶۹ به موفقیت دست یافت و نیل آرمسترانگ به عنوان اولین انسانی كه پا به سطح ماه گذاشت، در تاریخ تمدن بشری ماندگار شد. این رویداد هیجان‌انگیز به عنوان یكی از دستاوردهای بزرگ علمی و فضایی تا به امروز در یادگار مانده است. اما در این سال یك اتفاق بزرگ دیگر هم افتاد، استنلی كوبریك فیلمنامه معروف «اودیسه فضایی 2001: فضای سرگردان» را بر اساس داستانی از آرتور سی. كلارك نوشته و به تهیه و كارگردانی آن پرداخت.
به‌طور قطع این فیلم یكی از فیلم‌های برجسته و تاثیرگذار تاریخ سینما به شمار می‌آید كه استنلی كوبریك با تكیه بر نبوغ بالای خود در كنار استفاده از تكنیك‌های تصویری نوآورانه و داستان علمی - تخیلی غنی، این اثر تاریخی را خلق كرد كه اگر منصفانه بگوییم این شاهكار سینمایی همچنان الهام‌بخش است. در این فیلم یك شخصیت به نام 9000 HAL وجود دارد، یك كامپیوتر فوق هوشمند و عملا یك هوش مصنوعی بسیار پیشرفته كه به ایفای نقش كلیدی می‌پردازد. این رایانه با صدای انسانی صحبت می‌كند و به نظر می‌رسد كه دارای هوش و همینطور هوشمندی انسان‌گونه است. هال به عنوان مسوول انجام كارهای مختلف در فضاپیما و كمك به خلبانان و كارمندان ماموریت فضایی مشغول به كار است.
یكی از جالب‌ترین ویژگی‌های هال این است كه به نظر می‌رسد او دارای خلاقیت است و همچنین احساساتی مانند ترس و انسان‌گرایی دارد و به یك خودآگاهی رسیده. در طول داستان، مشكلاتی برای هال پیش می‌آید و او تصمیماتی ناگهانی و نادرست می‌گیرد كه به خطای انسانی بیشتر شبیه است تا مشكلات نرم افزاری و به تدریج مشكلات و اشتباهات غیرمنتظره شكلی جنایی و ترسناك به خود می‌گیرند. این تناقض بین هوش و منطقی بودن هال و تصمیمات بی‌رحمانه‌اش، تنش و جنبه‌های درونی شخصیت فراانسانی را بیان می‌كند، اینكه او به اختلالاتی مبتلا می‌شود كه خاصه روان انسانی است ولی او با اتكا به برتری دسترسی‌اش در فضاپیمای حامل فضانوردان و دانشمندان توانمندی و جسارت اجرای تصمیمات مبتنی بر حسادت، جاودانگی‌خواهی و برتری‌جویی‌اش را با نهایت تفرعن به اجرا می‌گذارد، در پایان فیلم داستان به شكلی بسیار غم‌انگیز و همزمان مفهومی و انتزاعی به پایان می‌رسد كه تفسیرهای مختلفی دارد و همیشه مورد بحث و بررسی قرار گرفته.
سرنوشت آخرین خلبان فضاپیما، دیوید بوولمن كه به زمین بازگشته و به‌طور ناگهانی در اتاق خود به دنبال هال 9000 می‌گردد، به شكلی بسیار تخیلی و غم‌انگیز به اتمام می‌رسد. داستان در اینجا به شكلی غیرقابل توضیح و ناگهانی به پایان می‌رسد كه برای مخاطبان این احساس را القا می‌كند كه بیشتر از یك پایان ساده و تك‌بعدی است. از آنجایی كه ساخت این فیلم به‌طور تماما تجربی بوده، طبیعتا تفسیرهای گوناگونی دارد و به همین ترتیب پایان آن نیز به نوعی متفاوت از تفسیرهای متداول سینمایی است. این پایان برای تبادل نظر، تاملات فلسفی و بحث‌های فراوان در مورد مفهوم‌های هنری و علمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. نویسنده داستان یعنی سی‌كلارك در مصاحبه‌هایی كه مربوط به همان زمان اكران است اظهار داشته كه «اودیسه فضایی 2001» یكی از فیلم‌هایی است كه تلاش می‌كند از زبان بصری و تصویری بدون وابستگی زیاد به كلام، داستانی را از آینده بشری و رسیدن به فناوری‌های پیچیده تعریف كند. او از نقش این فیلم در ارتقای تجربه سینمایی و همچنین در تامل روی مسائل فلسفی و علمی از نكات مهم فیلم بر شمرده. بعضا در پاره‌ای مصاحبه‌ها كلارك تاكید كرده كه فیلم تا حد زیادی با داستان خودش تفاوت دارد اما این تفاوت‌ها را به عنوان یك نقطه قوت و تفكر ابداعی می‌داند كه تنها از پس نابغه‌ای چون كوبریك بر می‌آید. او معتقد است كه فیلم یك تجربه سینمایی منحصربه‌فرد است كه می‌تواند بسیاری از مسائل فلسفی و انسانی را مطرح كند و از زبان تصویر و ساختار زمانی فیلم به نحوه‌ای كاملا نوآورانه بهره می‌برد.
نظرات