مخاطبان گرامى، قبل از پرداختن به موضوع، لازم به ذکر است كه مسائل مطرح شده در اين يادداشت به معنى تطبیق عملی آن از سوی نويسنده نیست؛ بلكه خويشتن در بدو راهم. 

عمر و مرگ اين هر دو با حق خوش بود 

بى خدا، آب حيات، آتش بود

مولانا 

چنانکه مشهور است، در نماز، بنده با معبود به گفت‌وگو و راز و نياز مى‌پردازد و با قرائت و خواندن قرآن كريم، خداوند متعال با انسان هم کلام مى‌شود. 

به تعبيرى، يك سوی اين محاوره انسان است و سوی ديگر آن خداوند متعال. رابطه‌ای سنگین و محاوره‌ای  شگرف که مستلزم تسهیلگری در مسیر شرفیابی به‌این ملاقات معنوی و محاوره‌ی متبرّک است. 

در قرآن كريم تنها ٢ بار لفظ «ثقيلاً » آمده است: يكى براى قرآن(قولاً ثقيلاً) و ديگرى براى قيامت(يوماً ثقيلاً)، و می‌فرماید:

  إنَّ هَؤُلَاءِ يُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ وَيَذَرُونَ وَرَاءَهُمْ يَوْمًا ثَقِيلًا(انسان:۲۷)

بی‌گمان، اینان [= کافران] دنیای زودگذر را دوست دارند و روز سختی [را که در پیش دارند] پشت سر خود رها می‌کنند [و به آن اهمّیّت نمی‌دهند]. 

إنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا (مزمل:۵)

یقیناً ما به زودی سخنی سنگین بر تو نازل خواهیم کرد.

همچنان كه سخن سنگين به قرآن كريم تعبير شده است؛ براى نماز هم تعبیر سختى و سنگينى به کار رفته است.

واسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ (بقره: 45)

و از شکیبایی و نماز یاری جویید؛ و به راستی که آن [= نماز] جز بر فروتنان، دشوار و گران است.

ارتباط بسيار ظريفى در اين آيات نهفته است، که سعادتمندى انسان نیز کاملاً با آن عجين و هم‌سو می‌باشد، و آن، تسهیل فهم قرآن كريم و توان تطبیق عملى برنامه‌ی زندگى برآمده از آن که در نماز و راز و نياز با معبود قرار داده شده است. هر اندازه بر عمق و ژرفای اين رابطه افزوده شود؛ فهم و درك قرآن نیز تسهیل شده و از سنگينى آن كاسته مى‌شود. مستند اين گفته در آيات بعدى سوره‌ی مزمل نهفته است كه پيامبر – صلّی‌الله علیه و سلّم– مكلّف به عملى ساختن آن شده است و آن، برپایی نماز تهجّد و شب زنده‌داری است و می‌فرماید:

إنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِيلًا(مزمل: 6)

بی‌گمان، شب‌زنده‌داری [بر نفس] دشوار است، و برای گفتار [و نیایش،] مناسب‌تر و استوارتر است.

كاستن از سنگينى روز قيامت هم در گرو رابطه عميق، تنگاتنگ و همه‌جانبه با معبود است و از این روست که قرآن، آرامش قلب‌ها را در ذكر و ياد خداوند متعال نهفته می‌داند و می‌فرماید:

الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ(رعد: 28)

[همان‌] کسانی که ‌ایمان آورده‌اند و دل‌هایشان به یاد الله آرام می‌گیرد. آگاه باشید که تنها با یاد الله دل‌ها آرام می‌گیرد.

جان كلام این‌که، راز سعادتمندى دنيا و عقبى در اقامه‌ی صحیح و دقیق نماز، تدبّر در آیات قرآن و ذكر و ياد پروردگار نهفته است. اين مفاهيم را عميقاً دريابيم.