«اعتماد» خروجی مصاحبه تلویزیونی رییسجمهور را بررسی میکند
سعید شریعتی: گفتوگو با نمایندگان اقشار مختلف ارتباط نزدیکی میان رییسجمهور و مردم ایجاد میکند
علی باقری: رییسجمهور زودتر درباره تحریم و فیلترینگ تصمیمگیری کند
اغلب گفتوگوهای تلویزیونی روسای جمهور در ایران مبتنی بر یک کلیشه مشخص انجام میشود. کلیشهای با این درونمایه که یکی از مجریان صدا و سیما روبهروی رییسجمهور بنشیند با طرح برخی پرسشهای تکراری و کلیشهای سر و ته گفتوگو را به هم بیاورد. گفتوگوهایی که در آن اغلب نه سیخ میسوخت و نه کباب! اما ایده نشستن رییسجمهور در برابر روزنامهنگاران و فعالان سیاسی از جناحهای مختلف، برای نخستینبار در زمان دولت اصلاحات و سید محمد خاتمی تجربه شد. دورهای که در آن مدیران خبرگزاریهای ایسنا و ایرنا، همچنین واحد مرکزی خبر، روبهروی رییسجمهور خاتمی نشستند و شاکله یک گفتوگوی متفاوت را پایهریزی کردند. با گذشت بیش از دو دهه از آن ایام، رییسجمهور پزشکیان، اینبار یک گام رو به جلو برداشت و با حضور 3تن از فعالان سیاسی و رسانهای از طیفهای اصولگرا، میانه و اصلاحطلب، پاسخگوی مهمترین پرسشهای مطروحه آنان شد. بر این اساس، رییسجمهور عصر پنجشنبه در نشستی با حضور آقایان محمدعلی ابطحی، عبدالله گنجی و علیرضا معزی، گفتوگویی مشروح درباره مهمترین مسائل روز و نیز ارزیابی عملکرد یکساله دولت چهاردهم صورت داد. گفتوگویی متفاوت که در آن پزشکیان ضمن تشریح گفتمان و عملکرد یکساله دولت چهاردهم، تصویری از دورنمای سال دوم را نیز ارایه کرد . جانمایه صحبتهای رییسجمهور را در 2بخش رفع تحریمها از طریق توافقسازی و اصلاح ساختارها میتوان دستهبندی کرد. به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران همین که دولت چهاردهم توانست از کلیشههای صدا و سیما عبور کرده و کار مصاحبه را از دست مجریان تکراری تلویزیون خارج کند یک فتحالفتوح بزرگ محسوب میشود. بر اساس اعلام تیم رسانهای دولت این شیوه گفتوگوها در آینده هم ادامهدار خواهد بود و با حضور اقشار و اصناف دیگری چون اقتصاددانها، جامعهشناسان و اهالی فرهنگ تداوم مییابد.
سعید شریعتی: گفتوگو با نمایندگان اقشار مختلف ارتباط نزدیکی میان رییسجمهور و مردم ایجاد میکند
سعید شریعتی، فعال سیاسی اصلاحطلب در گفتوگو با «اعتماد» در پاسخ به این پرسش که فرم و محتوای صحبتهای رییسجمهور با 3تن از فعالان سیاسی و رسانهای را چطور ارزیابی میکنید، میگوید: «صادقانه باید بگویم مصاحبه اخیر رییسجمهور از نظر فرم، یک گفتوگوی متفاوت بود. پیش از این روسای جمهور گفتوگوهایی با خبرنگاران صدا و سیما انجام میدادند که کلیشهای بود. در برخی ادوار هم برخی روزنامهنگاران گفتوگوهایی اینگونه با روسای جمهور ثبت کردند. گفتوگوی اخیر اما از این نظر اهمیت داشت که پرسشگران سبقه سیاسی و مطبوعاتی همترازی داشتند. یعنی یک گفتوگوی سیاسی و مطبوعاتی بود و از این نظر در نوع خود کم نظیر محسوب میشد. البته در برخی محافل، برخی چهرههای سیاسی در شبکههای اجتماعی نسبت به افراد حاضر در این نشست انتقاداتی مطرح کردند. برخی تصور میکردند اگر کسانی از جناحهای مختلف جایگزین این افراد میشدند کیفیت گفتوگو بالاتر میرفت و توجه افکار عمومی بیشتر میشد. اما به لحاظ فرمال و شکلی، این گفتوگو یک ابتکار جدید بود.» او ادامه میدهد: «در مورد محتوا اما وقتی خودم را به عنوان یک شهروندی عادی که با مسائل خاص سیاسی درگیر نیست در برابر این گفتوگو میگذارم، نشانهای از مشکلات و چالشهایی که شهروندان با آن مواجهند و نسبت به آینده، تصمیمات و اقدامات حکومت و نظام تصمیمسازیهای کشور پرسشهایی دارند، نمیبینم. در واقع با دیدن این گفتوگو از نگرانیهای من کاسته نشد و پاسخ ابهامات فراوانی که در فضای عمومی وجود دارد، داده نشد. علیالقاعده وقتی گفتوگویی در این سطح برای افکار عمومی در شبکه سراسری یک سیما پخش میشود باید آحاد مردم را مخاطب گفتوگو دانست و پیامهای روشن برای افراد مخابره کرد. از این منظر خلأ جدی در گفتوگو احساس میشد.» شریعتی با اشاره به اینکه این گفتوگو بیشتر یک گفتوگوی نخبهگرا بود و بیشتر چالشهای ذهنی نخبگان جامعه را هدف گرفته بود، میگوید: «مثلا برای اقشار سیاسی و کسانی که مباحث سیاسی را با جزییات دنبال میکنند، این نوع گفتوگوها مهم محسوب میشود، اما شاید عموم مردم با چنین محتوایی نتوانند ارتباط برقرار کنند. هر چند آقای رییسجمهور تلاش کردند بحث وفاق، دعوا نکنیم، دوری از موازیکاریها در اداره حکومت و...را تشریح و تحلیل کنند، اما واقع آن است که برای مخاطب سیاسی هم پیام جدیدی مخابره نشد. قبلا هم یک چنین دیالوگهای مشابهی از آقای رییسجمهور از زمان کاندیداتوری تا به امروز شنیده شده بود، البته تاکید آقای رییسجمهور روی بحث وجود دستگاههای موازی با دولت و اخلالی که این دستگاهها ایجاد میکنند یک نکته مهم بود.» شریعتی در پاسخ به این پرسش «اعتماد» که گفتوگو برای مخاطبان بینالمللی حاوی چه نکاتی است؟ میگوید: «مخاطب بینالمللی منتظر است ببیند رییسجمهور ایران به عنوان رییس شورای عالی امنیت ملی و دومین مقام رسمی کشور که پرونده کشورش روی میز شورای امنیت سازمان ملل قرار گرفته چه پیامی قرار است به غرب، اروپا، امریکا و مخاطب جهانی مخابره کند؟ جهان میخواهد بداند که واکنش ایران به اسنپبک و بازگشت تحریمهای سازمان ملل چیست؟ از این جهت هم در این گفتوگو نکته صریحی شنیده نشد. رییسجمهور تنها اشاره کردند که تحریم خوب نیست و باید راهی برای عبور از آن پیدا کرد. چنین دیالوگهایی افکار عمومی بینالمللی را ارضا نمیکند. آنها منتظر یک جهتگیری روشن و شفاف در این خصوص هستند.» این فعال سیاسی یادآور میشود: «در مجموع تصور میکنم رییسجمهور اگر مانند این گفتوگوها و مشابه آن را به صورت مکرر با نمایندگان اقشار مختلف داشته باشند آورده قابل توجهی نصیب کشور میشود. در این نوبت 3نفر با گرایش مطبوعاتی و سیاسی روبهروی رییسجمهور قرار داشتند و پرسشهای خود را مطرح کردند. در فرصت بعدی میتوان با 3تن از اقتصاددانها گفتوگو و ابعاد تصمیمات اقتصادی دولت را تشریح کنند یا در مسائل اجتماعی با جامعهشناسان بنشینند و بحث کنند. به نظر من مجموع این گفتوگوها با همین آرایش منتها با اقشار، صنوف و طبقات مختلف میتواند ارتباط نزدیکی میان رییسجمهور و اقشار مختلف ایجاد کند.»
علی باقری: زمان گرهگشایی از فیلترینگ رسیده است
علی باقری، فعال سیاسی اصلاحطلب در گفتوگو با «اعتماد» درباره محتوای صحبتهای رییسجمهور در گفتوگوی مطبوعاتی و سیاسی تلویزیونی جمعه شب میگوید: «به نظرم رییسجمهور در پاسخ به پرسش 3تن از فعالان سیاسی و رسانهای به چند نکته راهبردی اشاره کردند که منطبق با سیاستهای ایشان در دوران مبارزات انتخاباتی بود. به عنوان نمونه آقای پزشکیان بارها تاکید کردند سایه تحریمها باید از سر کشور کم شود. تکرار این موضوع در شرایطی که ایران شرایط خطیری را از سر میگذراند و اروپاییها برای اجرای اسنپبک برنامهریزی میکنند هم پیامی برای داخلیها و هم پیامی برای خارجیها داشت. انتظار میرود پس از اعلام موضع مجدد رییسجمهور، تحرک دیپلماتیک بیشتری از سوی اجزای دیپلماتیک کشور اعم از وزارت خارجه و سایر مراکز دیپلماتیک برای برطرف شدن تحریمها در دستور کار قرار گیرد.»
باقری ادامه میدهد: «در واقع باید از هرگونه ابتکاری که از طریق آن بتوان وارد گفتوگو با طرفهای مقابل شد، استقبال کرد. شاید انتظاری فراتر از عملکردهای فعلی برای فعال کردن ابزارهای دیپلماتیک نیاز است. این ابتکارات باید در دستور کار قرار گیرد. هنوز این انتظارات عمومی یا محقق نشده یا بعضا شروطی برای آغاز مذاکره و ورود به گفتوگوها با برخی طرفهای غربی مطرح میشوند که منطقی به نظر نمیرسند. از سوی دیگر باید توجه داشت به کار بردن ابزارهای دیپلماتیک به هیچوجه منافاتی با آمادگی دفاعی برای مواجهه با تهاجمات خصمانه دشمن ندارد. ایران هم میتواند باب گفتوگو را باز نگه دارد و زمینههای توافقسازی را فراهم کند و هم آمادگی دفاعی کشور را ارتقا دهد. در کل انتظار این است که با ارایه طرحهای بن بستشکن و راهگشا به سمت حل و فصل منازعات و برطرف شدن تحریمها برویم.» این فعال سیاسی با اشاره به اینکه بحث مهم بعدی رییسجمهور لزوم ایجاد ساختارهای مناسب برای حل مشکلات اساسی کشور بود، یادآور میشود: «به هر حال برطرف شدن معضلات کلیدی کشور به ساختارهای مناسب نیاز دارد که هنوز در کشور ایجاد نشده است. همپای این نوع هدفگذاریها، انتظاری در جامعه ایجاد شده و آن اینکه دولت در آستانه ورود به سال دوم فعالیتهایش، برنامهریزی جامعی برای ایجاد ساختارهای مورد نیاز و اصلاح ساختارها را انجام دهد. مردم انتظار دارند که پس از یکسال ساختارهای مورد نظر برای رشد یا ایجاد شده باشند یا برنامه روشن و مشخص برای تعبیه آنها تدوین و تصویب و ابلاغ شده باشد.» باقری میگوید: «مثلا در بحث پایان دادن به فیلترینگ و توسعه پهنای باند، هر چند پاسخ رییسجمهور به یکی از پرسشها از جهتی قانعکننده بود، اما از جهتی منطبق با مطالبات مردم نبود. اینکه برای رفع فیلترینگ دولت منتظر شکلگیری یک توافق جمعی باشد، کافی نیست. مردم انتظار دارند این توافقسازی با قوای دیگر و ارکان دیگر یا ایجاد شده باشد یا اگر ایجاد نشده است درباره آن توضیح داده شود. هفته قبل سخنگوی دولت به این موضوع اشاره کردند که رییسجمهور این حق را دارد که به صورت دستوری موضوع رفع فیلترینگ را اجرایی کنند!» او ادامه میدهد: «اگر رییسجمهور پس از یکسال نتوانستهاند دستگاههای مرتبط را متقاعد کنند و بر اساس اعلام سخنگوی دولت این حق را دارند که به صورت دستوری مشکل را حل کنند با توجه به گستره و میزان مطالبهای که در خصوص این موضوع وجود دارد و نقشی که در رضایتمندی عمومی، ایجاد اشتغال و بهبود کیفیت کسب و کارها دارد، وقت آن رسیده که رییسجمهور از حق خود استفاده کرده و مطالبه اکثریت جامعه را محقق کند.»
محمدعلی ابطحی: کسی سوالات را ندید و هماهنگ نکرد
محمدعلی ابطحی یکی از حاضران در این نشست با انتشار یادداشتی مینویسد: «مصاحبه با رییسجمهور پخش شد. امیدوارم از پرسشهای ما - آقای معزی رییس خبرآنلاین و آقای گنجی مشاور آقای زاکانی و رییس قبلی روزنامه جوان - و پاسخهای آقای رییسجمهور خوشتان آمده باشد.آقای پزشکیان بسیار مرد باهوش و مسلطی است، ولی کاش بهطور مشخص پاسخ سوال را میداد و کوتاهتر جواب میداد. اما حرفهای مهم و خوبی زد. خدایی تا موقع مصاحبه جز خودم کسی نمیدانست چه خواهم پرسید و کسی سوالات را ندید و هماهنگ نکرد. یکی، دو روز پیش آقای طباطبایی، معاونت رسانهای دفتر رییسجمهور زنگ زد که میخواهیم مصاحبه متفاوتی برای هفته دولت داشته باشیم. یکی از مهمانها من بودم. اسامی دو نفر دیگر را هم گفت. کمی بحث کردیم که این مصاحبه دو نفر کم دارد؛ یکی تحلیلگر و فعال خانم و دیگری یک فرد اقتصادی.»
او ادامه میدهد: «اسامی چند نفر از خانمهای کارآشنا را دادیم، مقبول نیفتاد. در مورد مسائل معیشتی هم گفتند یک مصاحبه دیگری خواهد داشت. پنجشنبه در سالن اجلاس ضبط برنامه بود. نمیدانم چرا موبایلم را نگرفته بودند. داشتم کلی عکس از جلسه میگرفتم که سر تیم آمد و گرفت. قبلش آقای گنجی به شوخی گفت چرا موبایل شما را نگرفتند. من هم آخوند و حاضر جواب گفتم لابد در مورد شماها بیشتر باید مراعات کنند. خندیدیم.» آقای پزشکیان که آمد، خیلی خوب به حرف عوامل گوش میکرد. بردند گریم. گفتند از آن پشت بیاید روی صحنه و دست بدهد به ما. آمد. همهمان میکروفن داشتیم، سیمهایش کشیده شد، یک وضعی شد.از دولت آقای خاتمی من هر وقت دکتر را میدیدم به ترکی میگفتم: «احوالوموز یاخچیدی.» دیروز هم گفتم. وسط مصاحبه یوسف، پسر پزشکیان، وقتی دوربین روی دکتر نبود آمد در گوش رییسجمهور چیزی گفت و رفت. من با چشم و ابرو پرسیدم چی بود. دکتر بلند گفت: «میگه پاهاتو طبق پروتکل نگذاشتی.» این قسمت حذف شده بود.بچههای ارتباطات همه بودند. ابتکار خوبی بود. مهدی و شهاب طباطبایی و مبین و عوامل تلویزیونی خیلی زحمت کشیدند. کمی هم در مورد دیدارش با آقای خاتمی صحبت کردیم. میگفت خطری بوده و زود توانسته بودند رسیدگی کنند. تنوع در تبلیغات و رسانه بسیار مهم است. به شخصه از دفتر رییسجمهور و صداوسیما ممنونم.
نظرات
سرمقاله هممیهن
09 شهریور 1404 - 10:31ضعف و قوت یک گفتوگو تصور موجود در ایران چنین است که گویی قوای گوناگون کشور جزایر خودمختاری هستند که هر کدام میتوانند ساز خود را بزنند. تجربه آقای پزشکیان در ماجرای قانون حجاب مغایر با این گزاره است. البته کسی نخواهد گفت که وی با قوای دیگر دعوا کند؛ ولی این را باید بداند که هر سه قوه حکومت و نهادهای دیگر همگی اجزای پیکر یک قدرت هستند. مردم با حکومت به معنای یک کل واحد طرف هستند. پذیرفتنی نیست که هر کدام بخواهند ساز خود را بزنند. گفتوگوی آقای رئیسجمهور با سه فعال سیاسی و رسانهای قطعاً گامی روبهجلو محسوب میشود. هم از حیث فرم و هم از جهت صراحت نسبی در بیان آقای پزشکیان و ترکیب پرسشگران که در ایران تازگی داشت و امیدواریم که ادامه پیدا کند. آقای پزشکیان نکات گوناگونی را گفتند که در این یادداشت فقط به چند مورد مهم آن میپردازیم. اولین مسئله، تحریم است. پزشکیان گفت که: «آن تئوریهایی که میگویند تحریمها هیچ اهمیتی ندارند، با واقعیتها سازگار نیستند... برخی افراد که ادعای درک از واقعیت دارند، خودشان اعتراف میکنند که تحریمها میتوانند از خودِ جنگ هم کشندهتر باشند. نمیشود ساده از کنار تحریمها گذشت یا آنها را کماهمیت جلوه داد.» برای درک اهمیت این نگاه که در تقابل با شعارهای اصولگرایان تندرو است، توصیه میکنیم گزارش اصلی صفحات اجتماعی «هممیهن» را در شماره امروز بخوانید. گزارشی از آخرین پژوهش انجامشده درباره اطلاعات و دادههای ۱۵۲کشور در فاصله سالهای ۱۹۷۱ تا ۲۰۲۱ است که در مجله «لنست» معتبرترین مجله بهداشت و درمان جهان منتشر شده و نشان داده است که تحریمها بهطور مستقیم و به طرز فاحشی باعث افزایش مرگومیر میشوند، و این فقط یکی از اثرات آن است که بر مرگومیر بهویژه در کودکان موثر است. درک این مسئله در رویکرد سیاست خارجی خود را نشان میدهد. نکته مهم دیگری که آقای پزشکیان بهدرستی گفت، این بود که: «ترس من از اسنپبک یا تهدیدهای خارجی نیست؛ واهمه اصلیام از اختلافات داخلی، از شکافهای درونی و درگیریها است؛ اختلافاتی که زمانی شکل میگیرد که حقوق شهروندی افراد نادیده گرفته میشود؛ گروهی بر مصدر قدرت مینشینند و گروهی دیگر اساساً در بازی قدرت جایی نمییابند». هر دو گزاره این جملات درست است؛ زیرا خطر اصلی که کشور را تهدید میکند همین فقدان وحدت است و ریشه آن هم در بیتوجهی به حقوق ملت و شهروندی است. همچنان که در ادامه هم تاکید کرد که: «اگر موشک و جنگندههای F۱۶ و F۳۵ داشته باشیم اما وحدت و انسجام مردم را نداشته باشیم، هیچ قدرتی نداریم.» ولی مشکل رویکرد آقای پزشکیان از همینجا آغاز میشود؛ رویکردی که در عمل به ضد این هدف تبدیل شده است، زیرا گفت: «من نمیتوانم به مجلس دستور بدهم که اینطور بنشیند یا آنطور برخیزد. نمیتوانم به قوهقضائیه بگویم که این زندانیان سیاسی را آزاد کن یا نه. آنچه انجام میدهم، در چارچوب اختیاراتی است که دارم، نه صرفاً نظر شخصی.» تصور موجود در ایران چنین است که گویی قوای گوناگون کشور جزایر خودمختاری هستند که هر کدام میتوانند ساز خود را بزنند. تجربه آقای پزشکیان در ماجرای قانون حجاب مغایر با این گزاره است. البته کسی نخواهد گفت که وی با قوای دیگر دعوا کند؛ ولی این را باید بداند که هر سه قوه حکومت و نهادهای دیگر همگی اجزای پیکر یک قدرت هستند. مردم با حکومت به معنای یک کل واحد طرف هستند. پذیرفتنی نیست که هر کدام بخواهند ساز خود را بزنند. این تصور از حکومت بهکلی باطل است. مردم رای نمیدهند که قوا با یکدیگر دعوا کنند. مردم دنبال حل مسائل خود هستند. همه شما را مسئول میدانند. قرار نیست به شما رای دهند و مجلس ساز خود را بزند و برعکس. راهحل هم وجود دارد. باید گفتوگو کنید و جمعبندی دقیق کارشناسی را در شورایعالی امنیتملی و با تایید رهبری اجرایی کنید. قرار نیست شما به قوای دیگر دستور دهید. قرار است هم سه قوه با یک آهنگ اداره کشور را پیش ببرند. اینکه این آهنگ کجا نواخته شود، مسئله حکومت است و نه مردم. البته در همه کشورها حدی از اختلاف میان نهادها و قوا بهوجود میآید؛ ولی نه در مسائل راهبردی و مهم و نه برای زمان طولانی. جلسه سران قوا برای چیست؟ به همین دلیل است که در این گفتوگو هیچ حرف قابلقبولی در موضوع فیلترینگ گفته نشد. پیشنهاد میکنیم یک جلسه تصمیمگیری را علنی برگزار کنید و چند کارشناس هم بیایند گزارش کارشناسی خود را بدهند تا معلوم شود آیا وفاق با این جماعت آب در هاون کوبیدن است یا ادامه یک مسیر عقلانی و درست؟ پیشنهاد مشخص این است که گزارش موضوعات اختلافی را پس از بررسیهای دقیق کارشناسی در مراجع صلاحیتدار منتشر کنید. ادامه این رویکرد و اتلاف وقت برای کشور و جامعهای که اصلاً فرصت ندارد، زیانبار است. فردا نگویید که وفاق نکردند. مهمترین دستاورد شما یعنی عدم اجرای مصوبه حجاب، محصول زدن زیر میز وفاق صوری با کسانی است که از هیچ چیز بیش از وفاق اصیل، تنفر ندارند. آنان به لحاظ نظری مخالف وفاق هستند؛ چون هیچکس را غیر از خود حق نمیدانند و اتحاد با باطل را هم خلاف شرع میدانند و منشأ حکومت را هم غیر از مردم میدانند. نتیجه این سه گزاره روشن است: منتفی بودن وفاق با این افراد. مرجع وفاق خود را اصلاح کنید.