فصلنامه مطالعات بينالمللي: هاشميرفسنجاني ميگويد: آمريكا قدرت برتر دنياست. مگر اروپا با آمريكا، چين با آمريكا و روسيه با آمريكا چه تفاوتي از ديد ما دارند؟ اگر با آنها مذاكره داريم، چرا با آمريكا مذاكره نكنيم؟ در پايان سال 1390 و با نگاهي به يك دهه آينده، مسوولان فصلنامه مطالعات بينالمللي ملاقاتي با آيتالله هاشميرفسنجاني داشتند تا عملكرد دولت سازندگي در حوزه سياست خارجي و نيز نوع نگاه بهينه نظام به جامعه بينالمللي را مورد نقد و ارزيابي و بحث و گفتوگو قرار دهند. هاشميرفسنجاني درباره تصميمش براي مذاكره با آمريكا در دولت سازندگي، ماجراي اهانت به ريشهري در عربستان، معضلات اقتصادي، اميد به آينده و... گفتوگو كرده است. آيتالله هاشميرفسنجاني درباره عملگرا بودن يا توسعهگرا بودن دولت سازندگي اظهار داشت: «بالاخره وقايع دفاع مقدس براي كساني كه تفكري در ميدان جنگ داشتند، ثابت كرد كه نميتوان صرفا با شعار كار كرد بلكه بايد همراه عملگرايي وارد سياست شد.»رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام درباره عملگرايي و تجربه قطعنامه افزود: «تجربه قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل در پايان جنگ بود. وقتي اين مساله مطرح شد، در آن موقع هم فرمانده جنگ بودم و مسووليت من از همه روشنتر بود و هم قائممقام فرمانده كل قوا بودم و اختياراتم بالا بود. با تفكر وارد شدم و اين مساله را عملياتي كردم. از وزارت خارجه خواستم كه قطعنامه را نه رد و نه قبول كنند و بگذارند مذاكره كنيم، قطعنامه را قابل قبول كنيم و بعد تصميم بگيريم.» آيتالله هاشمي قائممقام امام (ره) در فرماندهي كل قوا درباره تعامل و تزاحم ايدئولوژي و منافع ملي گفت: «كاري به اين ندارم كه ايدئولوژيهاي مختلف چگونه هستند و ممكن است تحجر و دگماتيسم در بعضي ايدئولوژيها باشد. ولي اسلامي را كه من ميشناسم و به آن معتقدم و بسياري هم مثل من فكر ميكنند، اسلام دگم نيست.» وي افزود: «اسلام دستور نداده است كه با كساني كه مخالف عقيده ما هستند، قطع رابطه شود يا صحبت نكنيم. مگر پيامبر (ص) مامور نشد كه به همه اهل كتابي كه اطرافش بودند، دستور دهد تعالوا الي كلِمَهٍ سَواءٍ بَينَنَا و بَينَكم (آيه 64 آلعمران)، يعني مشتركات را بگيريم، بقيه اختلافات سر جاي خودش باشد.» رييس مجمع تشخيص مصلحت درباره كساني كه بر طبل جنگ مينوازند، اظهار داشت: «البته زماني است كه ديگران ميخواهند با ما بجنگند و ما را از بين ببرند كه اين مورد، فضاي ديگري است و در همين مورد هم اسلام حكم دارد و بحث ديگري است. ولي وقتي ميشود با آنها بمانيم و با عمل، عقايدمان را به دنيا معرفي كنيم، راهي كه اسلام خواسته است، چرا نكنيم؟»رييس مجلس دوران امام در پاسخ به اينكه يك اصلي در سياست خارجي هست كه ميگويد در سياست خارجي دوست دايمي و دشمن دايمي وجود ندارد و آنچه كه دايمي است منافع ملي است. اگر اين را بخواهيم به طور مثال در زمينه رابطه با آمريكا پياده كنيم، مخصوصا در دوره حضرتعالي، چگونه ميتوان تفسيرش كرد، اظهار داشت: «من در سالهاي آخر حيات امام (ره) نامهاي را خدمتشان نوشتم، تايپ هم نكردم. براي اينكه نميخواستم كسي بخواند و خودم به امام دادم. در آن نامه هفت موضوع را با امام مطرح كردم و نوشتم كه شما بهتر است در زمان حياتتان، اينها را حل كنيد، در غير اين صورت ممكن است اينها به صورت معضلي سد راه آينده كشور شود. گردنههايي است كه اگر شما ما را عبور ندهيد، بعد از شما عبور كردن مشكل خواهد بود... يكي از اين مسايل رابطه با آمريكا بود. نوشتم بالاخره سبكي كه الان داريم كه با آمريكا نه حرف بزنيم و نه رابطه داشته باشيم، قابل تداوم نيست. آمريكا قدرت برتر دنياست. مگر اروپا با آمريكا، چين با آمريكا و روسيه با آمريكا چه تفاوتي از ديد ما دارند؟ اگر با آنها مذاكره داريم، چرا با آمريكا مذاكره نكنيم؟ معناي مذاكره هم اين نيست كه تسليم آنها شويم. مذاكره ميكنيم اگر مواضع ما را پذيرفتند يا ما مواضع آنها را پذيرفتيم، تمام است. آيتالله هاشمي در پاسخ به اين پرسش كه آيا تلاشهايتان مبني بر نزديكي ايران و عربستان و بالطبع كشورهاي عربي را به بنبسترسيده ميدانيد و فكر ميكنيد راهكار برونرفت از اين مسايل چيست؟ اظهار داشت: «بنبست نميبينم. البته آنها دوست دارند كه راهشان به ايران باز باشد. آنها ميدانند كه ايران قدرت بزرگي در منطقه است. فكر ميكنم آنها ميتوانند و مايل هستند، اگر روابط سنجيدهاي باشد با ايران همكاري و رابطه داشته باشند... من آن موقع، دنبال احياي ميراث فرهنگي شيعه در عربستان بودم. ائمه ما همه در آنجا حضور داشتهاند و آثار ارزشمندي از آنها در آنجا باقي مانده است. ميخواستم آنها احيا شود. در عربستان كه بودم آيتالله صافي نامهاي به من نوشتند و گفتند كه شما روي اين مساله كار كنيد... . خيلي از مسايل را در گفتوگوها حل كرديم، ولي وقتي به ايران برگشتم، چون فكر ميكردند اين توافقات ميخواهد به نام من تمام شود، از كل آن صرفنظر كردند. وزير خارجه عربستان براي پيگيري توافقات به ايران آمد، پيگيري كه نكردند حتي برعكس عمل شد. روزي از راديو شنيدم كه آقاي متكي در جده در مصاحبهاي اعلام كرده كه به آقاي ريشهري، در عربستان اهانت كردهاند. من تعجب كردم و بعدا از آقاي ريشهري سوال كردم كه آيا چنين چيزي اتفاق افتاده؟ گفتند كه نه، اصلا چنين مسايلي نبوده. گفتم كه تكذيب كن. تكذيب هم كرد. ولي راديو كار خودش را ميكند و به تكذيب ايشان اعتنايي نكردند. روابط با عربستان، مساله كوچكي براي منطقه نيست. اولا كشور ثروتمندي است و اكثر علماي بلاد اسلامي به نوعي با عربستان به دليل حج و زيارت ارتباط و ثانيا منافع دارند. مساجدشان را تعمير ميكند. امكانات ميدهد، قرآن چاپ ميكند. امكانات زيادي را آنها براي ترويج امور ديني آنها درست كردهاند. كاري را كه دانشگاه الازهر در مصر ميكرد، الان حجم زيادي از كارها و حتي كارهاي آكادميك به دست عربستان افتاده است. از همه اينها مهمتر، مساله نفت است. اگر عربستان با ما روابط خوبي داشت، مگر غربيها ميتوانستند ما را تحريم كنند؟ فقط عربستان ميتواند جاي ايران را پر كند. عربستان لازم نيست هيچ كاري انجام بدهد، اگر نفت را به اندازه سهميه اوپك توليد كند، هيچكس نميتواند به ما تعرض كند. چون اقتصاد دنيا نميتواند خالي از نفت ما باشد. فكر ميكنم هنوز ايجاد روابط خوب مقدور است. ولي انسانهايي اينجا هستند كه ميبينيد نميخواهند. شما كه در روابط بينالملل و سياست خارجي متخصص هستيد، ميدانيد. يك كلمه نسنجيده بگويند، خيلي زود بازتاب دارد، برخي اظهارات تند از دو طرف قابل تحمل نيست و بايد اصلاح شود...»رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام درباره مصر و روابط با آسياي مركزي و قفقاز به ويژه تركمنستان و جمهوری آذربايجان خاطرنشان كرد: «در مصر هم همينگونه است. بعد از رحلت امام (ره)، در شورايعالي امنيت ملي، تصويب كرديم كه روابطمان را با مصر برقرار كنيم. بعضيها خدمت رهبري رفتند و گفتند كه چون اين رابطه را امام بعد از كمپ ديويد دستور دادند كه قطع كنيم، مخالفت با امام ميشود. آن زمان امام به شوراي انقلاب دستور دادند و ما هم رابطه با مصر را قطع كرديم. از اين مساله هفت، هشت سال گذشته بود كه ما تصويب كرديم. بنابراين نشد. در يك سفري كه به تركيه داشتم، نخستوزير مصر كه روي كشتي ميهمان رييسجمهور تركيه بوديم كنار من بود. ايشان به من گفت كه چرا با مصر رابطه برقرار نميكنيد؟ گفتم به دليل صلح كمپ ديويد. گفت: «كمپ ديويد ديگر مرده است و چيزي از آن وجود ندارد.» ما ميتوانيم هم با كشورهاي عربي به خصوص با همسايههاي جنوبي و هم با كشورهاي آسياي ميانه و كشورهاي جداشده از شوروي سابق ارتباطات مفيد برقرار كنيم. سران برخي كشورهاي مشتركالمنافع بهترين دوستان من بودند و حامي آنها پس از استقلال، جمهوري اسلامي ايران بود كه در زمان دولت من بود.» ايشان در مورد اروپا و مساله ميكونوس كه مراكز متعدد تصميمگيري كشور باعث شدند كه دولت سازندگي با وجود تلاشهايي كه كرد، نتواند در سالهاي آخرش روابط مثبتي با اروپا داشته باشد، گفت: «آنها ميفهميدند كه اينها خواست و استراتژي دولت نيست. فرض كنيد تروري در كشوري انجام ميشد، بزرگش نميكردند. ولي افراطيهايي بودند كه هنوز هم هستند و هميشه بودهاند. ميكونوسي كه شما ميگوييد هم از همين نوع است. جرياناتي اينگونه هميشه بودهاند. در زمان امام (ره) هم اينگونه افراد بودند. با اينكه امام هم با اينگونه كارها موافق نبودند يكبار در يكي از كشورهاي همجوار، محموله مواد منفجرهاي كشف كرده بودند و اين هم تاثير منفي روي ما داشت. بله، فكر ميكنم هنوز هم آدمهاي خودسر هستند. ولي سياست كشور اينگونه نيست.» هاشميرفسنجاني در پاسخ به اين پرسش كه آيا در دوره هشت ساله رياستجمهوري در عرصه سياست خارجي اشتباه استراتژيكي انجام داديد كه اگر برگرديد به گذشته آن را تكرار نكنيد يا به شكل ديگري رفتار ميكرديد، پاسخ داد: «ميخواستم با مصر رابطه برقرار كنيم كه نتوانستيم. ميخواستم با آمريكا با شروطي كه گذاشته بودم، مذاكره را شروع كنم كه نتوانستم. نتوانستم غير از اين است كه نخواستم.» مثلا كاري كه ميخواستيم با تركمنستان انجام بدهيم كه نگذاشتند و خيلي حيف شد. بنا بود گاز تركمنستان از طريق ايران به دنيا صادر شود. آقاي نيازوف اصرار داشت و به اينجا آمد و اصرار كرد ساخت خط لوله را افتتاح كنيم و حتي در جوش دادن لولهها هم شخصا شركت كرد و آن زمان تصاويرش هم پخش شد. مواردي از اين قبيل داريم كه نشد. ولي ميخواستيم كه بشود.» ايشان درباره اينكه اگر بين حمايت از سازمانهايي مثل حماس يا حزب الله لبنان با بعضي از منافع ملي ايران تعارض ايجاد شود، چه كار بايد كرد؟ اظهار داشت: «اگر سياست درستي در دنيا داشته باشيم، تعارضي ايجاد نميشود. براي اينكه فلسطينيها حق دارند براي ملت، وطن و حق خودشان مبارزه كنند. نبايد اسم آنها را تروريسم بگذاريم. آنها را با مقاومت بايد تعريف كرد. از حق خودشان دفاع ميكنند و دفاع از حق را همه دنيا به رسميت ميشناسند. در سازمان ملل و همه مراكز بينالمللي هم شأن دارند. اخيرا هم موارد زيادي را برايشان تصويب كردند. كمك ما هم به آنها اشكالي نداشته و ندارد. اگر فضاي روابطمان را با دنيا درست كنيم، بايد اين مساله را از هم جدا كنيم. يا در مورد حزب الله كه شيعه و بخش عمده ملت لبنان است و در تاريخ هميشه مظلوم بوده هم براي فلسطين و هم براي لبنان. اينها قابل دفاع بوده و هست. به شرط اينكه ما از اينها براي مزاحمت ديگران استفاده نكنيم و اينها هم كار خودشان را بكنند. وقتي كه نظام نخواهد در دنيا ماجراجويي كند، اينگونه مسايل قابل تحمل است.»آيتالله هاشمي درباره عبور از بنبست هستهاي اظهار داشت: «ما واقعا قصد ساخت تسليحات هستهاي و سيستم نظامي هستهاي نداريم. حتي خودم يكبار در نماز جمعه به رژيم اشغالگر اسراييل توصيه كردم كه بمب اتم به نفع اسراييل هم نيست. بالاخره اگر يك روزي درگيري اتمي پيش بيايد، اسراييل يك كشور كوچك، ظرفيت تحمل بمب اتم را ندارد. كشور كوچكي است و خيلي آسان همه امكاناتش از بين ميرود. گرچه آنها اين نصيحت را تفسير به تهديد كردند ولي عميقا معتقديم كه در منطقه نبايد سلاح هستهاي باشد و اين جزو اصول سياستهاي ما بوده و هست.» رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام و عضو مجلس خبرگان رهبري يادآور شد: «البته در سالهاي اخير در تصميماتي كه گرفته ميشود و مذاكراتي كه هست، نيستم، به نظرم در اين راه بنبست نيست.»آيتالله هاشمي در پاسخ به پرسش يكي از اساتيد ايراني مقيم آمريكاي فصلنامه مبني بر اينكه تحولات اقتصادي دو ماه اخير در جمهوري اسلامي، بازتاب بينالمللي داشته، اعم از بحث افزايش قيمت دلار كه تبعات خاصي دارد و مسايل داخلي از قبيل بيكاري و مشكلات جوانان و اينكه واقعا در آينده در رابطه با ايران و خانوادههاي ايراني با اين روندي كه در حوزه اقتصادي پيش گرفته شده، چه اتفاقاتي ممكن است بيفتد؟ اظهار داشت: «بايد راهحل اينگونه موارد را در مديريت كشور دنبال كنيم. اگر قوه مجريه ما الان صلاحيتهاي علمي، فني و فكري كاملي داشت و مديريت موثري را به كار ميگرفت، روابط اجتماعي ما كامل، با مردم خوب بوديم و با دنيا هم مساله درست نميكرديم، اين اتفاقات نميافتاد.» وي افزود: «با اين حجم زياد درآمد نفتياي كه داريم و به علاوه اين ظرفيت صادراتي كه الان براي ما به خصوص در زمينه توليدات پتروشيمي، خدمات و ساير موارد پيدا شده، نبايد مشكل ميداشتيم. فكر ميكنم بيكاريها و اين مشكلات خيلي غيرعادي است.» فكر ميكنم با اين درآمد عظيم و ظرفيت كاري كه در كشور هست، الان بيكاري خيلي غيرمعمول است. فقط مساله مديريت است. اگر مديريت نيرومندي در كشور كارها را بر عهده بگيرد، همين حالا ميتواند خيلي زود با يك حركت جهشي اين مسايل را حل كند.»
نظرات
agar ba usa solh shavad, ch khoob shavad!
خوب بود کفر آمریکا از کفر چین و روسیه بیشتر نیست هر چند در دهه اخیر آمریکا بیشتر با بیداری اسلامی درگیر بوده است