فهم قرآن کریم، یکی از ارزشمندترین تفاسیر ارائه شده بر کلام آسمانی، توسط یکی از روشنفکران بزرگ معاصر، محمد عابد الجابری می‌باشد. این تفسیردان بزرگ مراکشی و اهل سنت، با شیوه‌ای نوین تفسیر سوره‌ها را بر حسب شان نزول آنها مرتب کرده و این امر سبب شده تا برخلاف دیگر تفاسیر که با سوره‌ی حمد شروع می‌شوند، این تفسیر با سوره‌ی علق آغاز شود.
در این باب، کتاب به چند بخش کلی تقسیم می شود که هر بخش به زیربخش هایی با عناوین مطرح شده در قرآن کریم شاخه بندی می شود. و شامل تقسیر سوره‌های مربوطه است.
از مفاهیم مطرح شده در مجلد نخست می توان به بحث پیامبری و بعثت، ربوبیت و مقام الهی، باطل بودن شرک و بت پرستی و معاد و رستاخیز اشاره کرد. در مجلد دوم نیز ضرورت پایداری در اجرای احکام و ارتباط با قبایل، حصر پیامبر در شعب ابی طالب و هجرت به حبشه و جریانات پس از محاصره و آماده سازی مسلمانان برای هجرت به مدینه مطرح شده است. مجموع تفاسیر ارائه شده در این دو جلد شامل نود سوره است که از سوره ی علق تا حج را شامل می شود و بیست و هشت سوره ی باقیمانده به زودی در جلد سوم این کتاب منتشر خواهد شد.
محسن آرمین که فارغ التحصیل علم قرآن و حدیث از دانشگاه تربیت مدرس تهران می باشد، با دارا بودن سابقه ی ترجمه ی اثر دیگری از محمد عابد الجابری و تسلط به قلم و سبک نگارش او، این تفسیر را به فارسی بازگردانی کرده و نشر نی آن به چاپ رسانده است.
قسمت هایی از کتاب فهم قرآن حکیم (٣ جلدی)
دکتر محسن آرمین، مترجم کتاب، در بخشی از مقدمه «فهم قرآن حکیم» می نویسد: «از نظر محمد عابد الجابری، قرآن به مثابه وحی الهی، محصول یک فرایند است؛ فرایندی که مراحل و فراز و نشیب های دعوت محمدی در دوره های مکه و مدینه آن را شکل داده است. در نتیجه، هرگونه فهمی از قرآن باید بر اساس همین واقعیت انجام پذیرد. الجابری در کتاب «رهیافتی به قرآن کریم» با ارائه چنین تعریفی از قرآن، روش پیشنهادی خود برای فهم این کتاب را به دست می دهد. به باور او، برای فهم قرآن تنها توجه به روایات اسباب نزول به مثابه گزارش های تاریخی از سبب نزول این آیه یا آن سوره کفایت نمی کند، بلکه باید قرآن در متن جریان دعوت نبوی در طول بیست وسه سال با همه فراز و نشیب ها و چالش هایی که دعوت محمدی با آن روبه رو بوده فهم شود. «فهم قرآن حکیم» در واقع نمونه عملی کاربست این روش در فهم معانی قرآن است. او همه جا به اصل معنا کردن قرآن «معاصر با خود» و فهم قرآن «معاصر با ما» پایبند است و از میان این دو، بر بخش نخست تاکید ویژه دارد. به این ترتیب، «فهم قرآن حکیم» یک تجربه نوین در تفسیر قرآن کریم است که افق جدیدی را در حوزه تفسیر به روی قرآن پژوهان می گشاید و آنان را به نگرش به قرآن از منظری متفاوت فرا می خواند که در پرتو آن پاره ای معانی و دقایق ناپیدای قرآن ظاهر و یا دست کم دست یافتنی تر و شفاف تر می شوند. او کتاب خود را کاری موفق در قرائت قرآن از طریق سیره، و قرائت سیره از طریق قرآن می داند و از آن احساس رضایت می کند. اگر مقصود از «کاری موفق» اولین گام و البته گامی بلند در این مسیر باشد، باید در این احساس با او همراه بود.»
محمد عابد جابری (عربی: محمد عابد الجابری) (زادهٔ ۲۷ دسامبر ۱۹۳۶ در مراکش - ۳ مه ۲۰۱۰) استاد فلسفه و اندیشهٔ عربی-اسلامی دانشکده ادبیات در رباط و از روشنفکران بنام معاصر جهان عرب بود. او در سال ۱۹۳۶ متولد شد و در سال ۱۹۶۷ دیپلم مطالعات عالی در فلسفه را گرفت و سپس به مدرک دکترا با موضوع دولت در فلسفه در سال ۱۹۷۰ از دانشکده ادبیات رباط نایل شد. یکی از برنامه‌های پژوهشی وی که تاکنون منجر به چاپ چهار جلد کتاب شده، نقد عقل عربی است.
نظرات