کتاب نال یکی از نخستین پژوهشهای جامع در حوزهی نقد و بررسی آیینهای خرافی در بلوچستان به شمار میآید. نویسنده در این اثر به واکاوی رسم کهن «سوگند نال» میپردازد؛ آیینی که طی آن متهم برای اثبات بیگناهی خویش باید آزمونی دشوار و خطرناک را از سر بگذراند؛ آزمونی که هیچ مبنای عقلانی یا دینی ندارد، اما در غیاب نظام قضایی کارآمد و یا نبود ادلهی شرعی، بهعنوان داوری مورد استفاده قرار میگرفته است.
ساختار کتاب در چهار فصل سامان یافته است:
فصل نخست به معرفی و تاریخچهی نال میپردازد و نشان میدهد که این رسم، برخاسته از باورهای کهن و غیر اسلامی است.
فصل دوم با رویکرد فقهی و حقوقی، به تبیین حکم شرعی نال میپردازد و با استناد به منابع معتبر اسلامی و قوانین معاصر، بطلان و عدم مشروعیت آن را اثبات میکند.
فصل سوم راههای مشروع اثبات دعوی در اسلام ـ همچون شهادت، اقرار و سوگند شرعی ـ را توضیح میدهد و تفاوت بنیادین آنها با رسم نال را آشکار میسازد.
فصل چهارم پیامدهای اجتماعی و روانی نال را بررسی کرده و تأثیرات زیانبار آن بر جامعه، از جمله ستم به بیگناهان و تضعیف عدالت، را تحلیل مینماید.
ویژگی مهم این پژوهش، بهرهگیری از دیدگاههای بیست تن از علما و حقوقدانان اهل سنت ایران است که همگی بر بیپایگی این رسم تأکید داشتهاند. همچنین، تقریظ مرحوم مولانا نظر محمد دیدگاه دامنی رحمهالله بر این کتاب، بر ارزش و اعتبار علمی آن افزوده است.
کتاب نال را میتوان الگویی موفق در مبارزهی علمی با خرافات و بدعتهای رایج دانست. نویسنده با نگاهی مستند و روشمند، نشان داده است که اسلام در زمینهی اثبات جرم و اجرای عدالت، نظامی روشن و عقلانی دارد و هیچ جایی برای چنین آزمونهای خطرناک باقی نمیگذارد. از این منظر، اثر حاضر افزون بر ارزش علمی، کارکردی اجتماعی نیز دارد و میتواند به اصلاح نگرش عمومی و زدودن باورهای نادرست از جامعه یاری رساند.
بهطور کلی، نال کتابی است که هم برای پژوهشگران مطالعات اسلامی و حقوقی ارزشمند است و هم برای فعالان اجتماعی و فرهنگی که دغدغهی مبارزه با خرافات و بدعتها را دارند.
نظرات