سپاسی په‌روه‌ردگاری جیهانیان ده‌که‌م و دروورد ده‌نێرین بۆسه‌ر گیانی سه‌روه‌ری پێغه‌مبه‌ران و نێردراوان و بۆ خانه‌دان و هه‌ڤاڵانی به‌ڕێزی.
داوا لە خوای گەورە ده‌که‌ین که کرده‌وه باشه‌کانمان لێ قبووڵ کات و ڕه‌مه‌زانی ساڵانی ساڵمان قسمه‌ت بکات و به‌رگی ئیمان و سڵامه‌تیمان له‌به‌ر بکات و ژیانێکی به‌خته‌وه‌رانه و نه‌فسی متمانه‌مان پێ ببه‌خشێت.
خوشک و برای بڕوادارم: باس له هه‌شت کارێک ده‌که‌ین که باشه دوای ڕه‌مه‌زان بکرێن، تا به‌شکم به کردنیان له دوای ڕه‌مه‌زان به‌رده‌وام ئیمانمان پته‌و بکه‌ین.
هه‌نگاوی یه‌که‌م: لێپرسینه‌وه
خوشک و برای به‌ڕێزم!
واباشه هه‌ر موسوڵمانێکی که له خوای گه‌وره ده‌ترسێ، دوای ئەو مانگە پیرۆزه لێپرسینه‌وه له نه‌فسی خۆی بکات. به یارمه‌تی خوای گەورە لێپرسینه‌وه له نه‌فس ده‌توانێ باشترین ئامرازی چاکسازی دڵ و هانده‌ری کاری چاکه بێت. ئێمه ڕۆژانی پڕسه‌مه‌ری ڕه‌مه‌زان و شه‌وانێکی که به به‌رامه‌ی ڕوحانییه‌ت و مه‌عنه‌وییه‌ت بۆن‌خۆش کرابوون، تێپەڕمان کرد و نازانین که ئایا ڕه‌مه‌زانێکی ترمان قسمه‌ت ده‌بێ و یا ئه‌جه‌ل مۆڵه‌ت نادات.
ماڵاواییمان له ڕه‌مه‌زان کرد و ئه‌و مانگه به هه‌موو کاره چاک و خراپه‌کانی که تێیدا کردمان، کۆتایی پێ هات.
به‌ڵام ئایا به‌رهه‌می پارێزکاریمان له‌و مانگه چنیوه؟
ئایا نه‌فسمان به مه‌به‌ستی ڕه‌زامه‌ندی خوا، له‌سه‌ر سه‌بر و خۆڕاگری، عیباده‌ت و وازهێنان له تاوان ڕاهێناوه و له‌و كاره سه‌ركه‌وتوو بووین؟ داوا ناڕه‌واكه‌ییمان سه‌ركووت كردووه تاكوو ته‌سلیمی خوای په‌روه‌ردگاری جیهانیان بێت؟
ئایا ڕه‌حممان به هه‌ژارێك داهاته‌وه و دوای ئه‌وه‌یكه ئه‌ومان له برسێتی و تینوویه‌تی ڕزگار كرد، دڵنه‌واییمان دایه‌وه؟
ئایا نه‌فسمان له‌سه‌ر چه‌شنه‌كانی خه‌بات و تێكۆشان ڕاهێناوه؟ ئایا به‌ره‌نگاری نه‌فسمان بووینه‌ته‌وه و به‌سه‌ر شاوه‌ت و ئاره‌زووه‌كانماندا زاڵ بووین؟ ئایا به‌سه‌ر خو و خده و شێوازه‌كانی نه‌شیاو و ناپه‌سه‌ندا سه‌ركه‌وتوو بووین؟ ئایا هه‌وڵمان داوه كه هۆكار و كه‌ره‌سه‌ی ڕه‌حمه‌ت و لێبووردن و دووری له ئاگری دۆزه‌خ ته‌یار بكه‌ین؟
ئایا دڵه‌كانمان له ڕق و تونوتیژی و دوژمنایه‌تی و ئیره‌یی له ئاست خوشك و برای بڕوادارمان پاك كردۆته‌وه و لاپه‌ڕه‌یه‌كی ڕووناكمان له خۆشه‌ویستی و هاودڵی و میهره‌بانی كردۆته‌وه؟
ئایا... ئایا... و ئایا... زۆر پرسیاری تر كه پێویسته له كرده‌وه‌دا وه‌ڵامیان بده‌ینه‌وه.
هه‌نگاوی دووهه‌م: عیباده‌تی په‌روه‌ردگار تا ڕۆژی دوایی
به‌نده‌ی خوا پێویسته هه‌میشه گوێڕایه‌ڵی په‌روه‌ردگاری بێت و له‌سه‌ر شه‌ریعه‌تی ئه‌و ڕاوه‌ستاو بێت، خه‌ریكی كاروباری دینیی بێت و له داوی ته‌ڵه‌كه‌ی كه‌سانێك نه‌كه‌وێ كه مانگێك عیباده‌تی خوا ده‌كه‌ن و مانگێك ڕووی لێ وه‌رده‌گێڕن، له شوێنێك عیباده‌ت ده‌كه‌ن و له شوێنێكی تر پشتی تێ ده‌كه‌ن، له‌گه‌ڵ تاقمێك عیباده‌ت ده‌كه‌ن و له‌گه‌ڵ تاقمێكی تر خۆی لێ ده‌پارێزن و هه‌زاران تاوانی تر ده‌كه‌ن.
ئه‌و پوێیسته بزانێت كه په‌روه‌ردگاری ڕه‌مه‌زان، په‌روه‌ردگاری مانگ و ڕۆژانی تر و به‌ڵكوو په‌روه‌ردگاری ته‌واوی كات و شوێنانه، له‌سه‌ر ڕێگای شه‌ریعه‌تی خوای گه‌وره به‌رده‌وام بێت تاكوو له كاتێكدا بۆ لای په‌روه‌ردگاری بگه‌ڕێته‌وه كه خوای گه‌وره لێی ڕازییه.
خوای گه‌وره هه‌روه‌ها ده‌فه‌رموێت: «ڕاست ڕوو له ئه‌و بكه‌ن و بڕۆن و داوای لێبووردنی لێ بكه‌ن» (فوسسیله‌ت:٦)
هه‌روه‌ها پێغه‌مبه‌ر(د.خ) ده‌فه‌رموێت: بڵێ ئیمانم به خوا هێنا و پاشان ڕاوه‌ستاو به له‌سه‌ری. (موسلیم)
هه‌رچه‌ند ناتوانێ ئێستا ڕۆژووی ڕه‌مه‌زان بگری، به‌ڵام ڕۆژووی سوننه‌تی وه‌ك ڕۆژووی مانگی شه‌شه‌كان، ڕۆژووی ڕۆژانی دووشه‌ممه و پێنجشه‌ممه و ڕۆژانی عاشووڕا، عه‌ڕه‌فه و ڕۆژانی دی ده‌توانێ بگریت.
هه‌رچه‌ند ئیتر له شه‌وانی ڕه‌مه‌زاندا، شه‌ونوێژ ناخوێنیت، به‌ڵام ده‌توانێ ته‌واوی شه‌وانی تری ساڵ ئه‌و كاره‌ی بكات: «ئه‌وان به‌شێك له شه‌و ده‌خه‌ون» (زاریات:١٧)
هه‌رچه‌ند كاتی به‌خشینی زه‌كاتی فیتر تێپه‌ڕیوه، به‌ڵام زه‌كات وه‌ك چه‌مكێكی واجب هه‌میشه ده‌به‌خشرێت. ده‌رگاكانی به‌خشین، یارمه‌تی و تێكۆشان هه‌میشه ئاوه‌ڵه‌یه.
خوێندنه‌وه‌ی قوڕئان و وردبوونه‌وه له‌و تایبه‌ت به ڕه‌مه‌زان نییه.
خوشك و برای بڕوادارم! زۆر كاری باشه هه‌ن كه هه‌میشه ده‌توانین له هه‌موو كات و هه‌موو شوێن ئه‌نجامیان بده‌ین، كه‌واته بۆ په‌رستش و عیباده‌تی په‌روه‌ردگارت هه‌وڵ بده، خۆت له سستی و لاوازی و ته‌مبه‌ڵی بپارێزه، ئه‌گه‌ر نه‌توانی سوننه‌ته‌كان به‌جێ بێنی، ئه‌وه بزانه كه هیچ كات بۆت نییه واز له واجبه‌كانی وه‌ك پێنج فه‌ڕزه نوێژه‌كان بێنی و له كاتی خۆیاندا و به جه‌ماعه‌ت نه‌یانخوێنی.
هه‌وڵ بده له وته و ئاكار و كردارتدا خۆت له حه‌رام بپارێزی.
له په‌روه‌ردگارت بترسه و له‌سه‌ر چه‌مكه‌كانی دینه‌كه‌ت به‌رده‌وام به، چونكه نازانی كه‌نگێ ئه‌جه‌لت دێ. كه‌واته ئاگادار به كه له‌كاتی گیانكێشاندا خه‌ریكی تاوان نه‌بی.
ئه‌ی په‌روه‌رێنه‌ری بێ‌هاوتا دڵه‌كانمان له‌سه‌ر دینه‌كه‌ت ڕاوه‌ستاو بكه.
هه‌نگاوی سێهه‌م: پارێزكاری
خوشك و برای خۆشه‌ویستم! خۆت بپارێزه له‌وه‌یكه تۆبه‌كه‌ت بشكێنی و له په‌یمانێكی كه له‌گه‌ڵ خوای گه‌وره‌ت به‌ستووه، له‌ژێر به‌ڵێنییه‌كه‌ت بده‌ی و بنه‌مای پارێزكاری كه له‌و مانگه پیرۆزه‌دا به عیباده‌ت دروستت كردووه، به تاوان و گوناح بیڕوخێنی.
ئاگات له‌خۆ بێت له‌وه‌یكه خوێندنه‌وه‌ی قوڕئان و گوێگرتنی، به گوێگرتن به ده‌نگی شه‌یتان (ئاواز) و دیتنی فیلم و درامای نه‌شیاو بگۆڕیه‌وه.
ئاگادار به كه ئه‌و قوڕئانه‌ی كه له‌و مانگه پیرۆزه‌دا خوت پێ گرتبوو و له به‌ره‌كه‌تی ئه‌و به‌هره‌مه‌ند ببوی، وه‌لانه‌نێی.
وشیار به په‌روه‌ردگارت كه له‌و مانگه پیرۆزه‌دا ده‌رگای ڕه‌حمه‌تی لێ كردبوویه‌وه، فه‌رامۆشی نه‌كه‌ی.
هه‌نگاوی چواره‌م: نیشانه‌ی قه‌بووڵبوون
بزانه كه له نیشانه‌كانی قه‌بووڵبوونی عیباده‌ت له لایه‌ن خواوه ئه‌وه‌یه كه به‌رده‌وام خه‌ریكی عیباده‌تی خوای گه‌وره بی و له نیشانه‌كانی قه‌بووڵنه‌بوونی ئه‌وه‌یه كه به‌هۆی تاوان ڕووی لێ وه‌رگێڕی.
كه‌واته پرسیار له‌خۆت بكه و خۆت هه‌ڵسه‌نگێنه، ته‌نیا كه‌سانێك لێی به‌هره‌مه‌ند ده‌بن كه سه‌ركه‌وتوو بووبن.
هه‌نگاوی پێنجه‌م: تۆ به‌توانای
مانگی ڕه‌مه‌زان بۆی دیاری كردی كه تۆ توانایی پابه‌ندی، ڕاوه‌ستاوی، وازهێنان له خراپه و كاری نه‌شیاو و خوێندنی ته‌واوی نوێژه‌كان به كۆمه‌ڵت هه‌یه و ئه‌گه‌ر جگه‌ره‌ت ده‌كێشا، ده‌توانی وازی لێ بێنی. ئایا له ڕه‌مه‌زان به‌هره‌مه‌ند بووی؟
هه‌نگاوی شه‌شه‌م: خۆپاراستن له كرده‌وه ناحه‌زان به‌تایبه‌ت له ڕۆژی جه‌ژن
تێكه‌ڵبوونی ئافره‌تان و پیاوانی نامه‌حره‌م له بازاڕ و ماڵ و پارك و حه‌سانگه و لێواری زه‌ریاكان
تۆقه‌كردنی پیاوان و ئافره‌تانی نامه‌حره‌م؛ پێغه‌مبه‌ر(د.خ) بازرگانی له‌گه‌ڵ ئافره‌تان ده‌كرد، به‌ڵام تۆقه‌ی له‌گه‌ڵ نه‌ده‌كردن و له‌و بواره‌وه ده‌یفه‌رموو: ئه‌گه‌ر له‌ته ئاسنێك به‌سه‌ر سه‌ری كه‌سێكدا بكه‌وێته خوار، باشتر له‌وه‌یه كه ده‌ست له ئافره‌تێكی نامه‌حره‌م بدات. (ئاڵبانی به دروستی زانیوه - سه‌حیحی جامع ژماره٥٠٤٥)
پێغه‌مبه‌ر(د.خ) هه‌روه‌ها ده‌یفه‌رموو: من هیچ كات تۆقه‌م له‌گه‌ڵ ئافره‌تانی نامه‌حره‌م نه‌كردووه.
كه‌مته‌رخه‌می له خوێندنی نوێژه‌كان له كاتی خۆیان و یان به كۆمه‌ڵ له‌گه‌ڵ موسوڵمانان له مزگه‌وت و به‌تایبه‌ت نوێژی به‌یانی و ئێواره.
تێپه‌ڕاندنی زۆربه‌ی كاته‌كان به ڕابواردن له حه‌رام و بێ‌ئاگایی له زیكر و یادی خوای گه‌وره.
سه‌فه‌ركردن بۆ هێندێ وڵاتی كوفر و یا وڵاتانێك كه گه‌نده‌ڵی و ئاژاوه و بێ‌به‌ندوباری تێدا باوه و حه‌یا و فه‌زیله‌ت بایه‌خێكی پێ نادرێت.
په‌ره‌دان به جۆره‌كانی زێده‌ڕۆیی وه‌ك زێده‌ڕۆیی له میواندارییه‌كان، كڕینی لیباس، دیاریی و به‌فیڕۆدانی ماڵ و سامان به كڕینی كه‌ره‌سه‌ی ئاگربازی بۆ مناڵان.
گرینگی‌نه‌دانی زۆرینه‌ی خه‌ڵك به هاوسه‌ران و مناڵه‌كانیان كه ئیزنیان پێ ده‌ده‌ن بۆ هه‌ر شوێنێك و له‌گه‌ڵ هه‌ر كه‌سێك بچن. ئه‌وه یه‌كێك له گرینگترین هۆكاره‌كانی بڵاوبوونه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵی و ناپه‌سه‌نده.
وه‌ها جه‌ژنێك به واتای ڕێزنان له نیعمه‌ته‌كانی خوا نییه، ئێمه نابێ ئه‌و مانگه پیرۆزه به‌و چه‌شنه به كۆتایی بگێنین و به‌م جۆره سپاسی خوا بكه‌ین. ئه‌و كارانه‌ی ئێمه نیشانه‌ی قه‌بووڵبوون نییه، به‌ڵكوو به‌واتای ناسپاسی نیعمه‌ته‌كانه.
ئه‌وانه له نیشانه‌كانی قه‌بووڵ‌نه‌بوونه – په‌نا به خوا-؛ چونكه ڕۆژووه‌وانی ڕاسته‌قینه له ڕۆژی جه‌ژندا به‌هۆی ئه‌وه‌یكه ڕۆژووه‌كه‌ی ته‌واو كردووه، سپاسی په‌روه‌ردگاری ده‌كات، له‌هه‌مان كاتدا له ترسی ئه‌وه‌یكه ڕۆژووه‌كه‌ی قه‌بووڵ نه‌بێت، فرمێسك ده‌ڕێژیت هه‌روه‌ك كه پێشینانی ساڵح شه‌ش مانگ دوای ته‌واوبوونی ڕه‌مه‌زان ئه‌و كاره‌یان ده‌كرد و داوایان له خوای گه‌وره ده‌كرد كه ڕۆژووه‌كه‌یان لێ قه‌بووڵ بكات.
له نیشانه‌كانی قه‌بووڵبوونی كرداریی ئه‌وه‌یه كه حاڵ و دۆخی به‌نده باشتر له پێشوو بووبێت.
و ئه‌وه‌یكه ببینێت كه ڕوو له عیباده‌تی زۆرتر ده‌كا، «و په‌روه‌ردگارت بڕیاری داوه ئه‌گه‌ر سوپاسگوزار بن ڕزق و ڕۆژیتان به‌سه‌ردا ده‌ڕژێنم» (ئیبڕاهیم:٧)
واته زۆربوونی پاداشی كاروباری ماددی و مه‌عنه‌وی له گرۆی پته‌وبوونی ئیمان و كرده‌وه‌ی باشه دایه. ئه‌گه‌ر به‌نده‌یه‌ك مافی سوپاسگوزاری په‌روه‌ردگاری به‌جێ بێنیت، ده‌بینێت كه كاره باش و خێره‌كانی و عیباده‌ته‌كانی زۆر ده‌بن و واز له تاوان دێنیت و هه‌روه‌ك پێشینانی ساڵح به‌هۆی ئه‌وه‌یكه تووشی تاوان نه‌بووه، سپاسی خوا ده‌كات.
هه‌نگاوی حه‌وته‌م: موسوڵمانان و جه‌ژن
خوشك و برای به‌ڕێزم له‌بیرت بێ له كاتێكدا كه له‌ناو بنه‌ماڵه‌ی خۆت دای و مناڵه‌كانت له ده‌ورت هه‌ڵده‌سووڕێن و ژیانێكی ئاسووده‌ت هه‌یه و له هێمنایه‌تی و ئارامیدا ژیان به‌سه‌ر ده‌به‌ی، له به‌رامبه‌ردا خوشك و برای بڕوادارت له ناوچه‌كانی تری جیهان له‌و جێژنه‌دا له‌ناو ڕه‌نج و ئازار و گرفتاریدا نوقم بوون و تووشی ده‌ردی بێ‌ده‌رمان ده‌بن، ئه‌وانه له وه‌ها ئه‌سته‌مییه‌كدا به‌سه‌ر ده‌به‌ن كه ته‌نیا خوای گه‌وره ئاگاداری ڕێژه‌ی ئه‌و ئازارانه‌یه. ئه‌وانه ته‌نیا له‌بیریان كردووه كه شتێك به‌نێوی هێمنایه‌تی و ئاسووده‌ییش هه‌یه. هێندێ كه‌س له‌به‌ر برسێتی و نه‌خۆشی گیانیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن و له‌گه‌ڵ تاقمێكی تر وه‌ك كاڵایه‌كی بێ‌نرخ مامه‌ڵه ده‌كرێ، نه به‌هایه‌كیان بۆ داده‌نێن و نه مافێكیان به‌قابیل ده‌زانن.
هه‌نگاوی هه‌شته‌م: چ كه‌سێك له‌و جه‌ژنه‌دا شادمان ده‌بێ
هه‌موویان به‌هۆی هاتنی جه‌ژن شادمان ده‌بن، به‌ڵام چ كه‌سێك به‌ڕاستی شاد و خۆشحاڵ ده‌بێ؟
به‌ڕێزم! ئه‌و جه‌ژنه ئی كه‌سێك نییه كه لیباسی نوێ له‌به‌ر ده‌كا و یا ماڵ و سامانێكی زۆرتر كۆ ده‌كاته‌وه، به‌ڵكوو جه‌ژنی كه‌سێكه كه عیباده‌تی په‌روره‌دگاری كردووه و ڕۆژی جه‌ژن ئه‌وانی له‌ده‌وری یه‌ك كۆ كردۆته‌وه، جه‌ژنی كه‌سێكه كه ڕه‌زامه‌ندی خوای گه‌وره‌ی به‌ده‌ست هێناوه و چێژی دیدار له‌گه‌ڵ خوای گه‌وره‌ی له ڕۆژی دوایی به‌ده‌ست هێناوه.
داوا له خوای گه‌وره ده‌كه‌ین كه ئه‌و جه‌ژنه‌مان بۆ پیرۆز و موباره‌ك بكات و به فه‌زڵ و سۆزی خۆی به‌هه‌شتی به‌رینمان قسمه‌ت بكات و له ئاگری دۆزه‌خ بمانپارێزیت.
و له كۆتاییدا
باشتر وایه كه تاسه‌ی كاری چاكه و خێرمان له‌دڵدا بێ و ڕۆژی جه‌ژن ڕۆژی ترس و هیوا بێ بۆمان، ترس له‌وه‌یكه نه‌وه‌ك عیباده‌ته‌كه‌مان قه‌بووڵ نه‌كرابێ و هیوا به ڕه‌حمه‌تی خوا كه لێی قه‌بووڵ كردبین. له‌بیرمان بێ كه جه‌ژنمان ڕۆژێكه كه له‌به‌ر ده‌م باره‌گای خوای میری مه‌زن سه‌ربه‌رزانه ئاماده بین، ئه‌و ڕۆژه‌ی كه هێندێكمان به‌خته‌وه‌ر و هه‌ندێكمان جۆرێكی ترن.
وصلی علی نبینا محمد وعلی آله وصحبه
بۆچوونه‌کان