میلله‌تێ سه‌ربه‌رز و سه‌ربه‌خۆیه که یه‌ک دڵ و یه‌ک ڕه‌نگ بن و نیفاق و کینه ده‌رحه‌ق یه‌ک نه‌که‌ن. (فایه‌ق بێکه‌س)
عیلمی زه‌مانه به سیحر مه‌زانن، بخوێنن، چونکه خوێندن پشتیوانه. (قانع)
مه‌ژی بۆ مردن، بمره بۆ ژیان، چۆن قازانج ده‌که‌ی، تا نه‌که‌ی زیان.(ئیبڕاهیم ئه‌حمه‌د)سه‌رکه‌وتن و سه‌ربه‌رزی هه‌ر خوێنده‌واریه و هه‌ر میلله‌تێ که فه‌نی نه‌بێ ده‌ردی کاریه. (پیره‌مێرد)
ئه‌وه‌ی که له حه‌قیقه‌ت ناگا گه‌مژه‌یه، به‌ڵام ئه‌وه‌ی که تێی ده‌گا و خۆی لێ که‌ڕ ده‌کا تاوانباره. (یاشار که‌ماڵ)
خۆت به گه‌وره مه‌زانه، چۆن هه‌ر پایه‌کت هه‌بێ، هه‌ر موحتاجی. (مه‌وله‌وی کورد)
گوڵی به‌هاری حه‌یات و زیانبه‌خشی حاڵی نه‌وعی به‌شه‌ر ته‌نها مه‌ده‌نییه‌ته. (گۆڕان)
که‌سێ قه‌دری وه‌ته‌نی لانه‌بێ، بێ ده‌ماغه. (به‌ختیار زێوه‌ر)
نامووس و حه‌یا و ڕاستگۆیی و وڵاتپه‌روه‌ری نرخی گرانه، به‌و مه‌رجه‌ی ده‌سکردنی خه‌یاڵ نه‌بن. (ئه‌حمه‌د هه‌ردی)
هیچ شۆڕشێک به‌بێ هونه‌ر به‌ڕێوه نه‌چووه و ناچێ. (عه‌دنان جه‌ماڵ)
مرۆڤ به‌بێ بوونی کۆمه‌ڵایه‌تی و ژیانی کۆمه‌ڵایه‌تی هیچه. (حوسێن به‌فرین)
به‌رهه‌م و هونه‌رێ ده‌مێنێته‌وه که ڕاستییه‌کان ده‌رخات، ئه‌گه‌رچی تاڵیش بن. (قوتبه‌ددین سادقی)
له‌م وڵاته‌ی ئێمه‌دا به‌داخه‌وه گه‌وره‌یی به میراته، نه‌ک به هونه‌ر و جه‌وهه‌ر. (هه‌ژار)
به دوو که‌س ده‌کرێ خراپه و چاکه، چه‌پڵه به ده‌ستێک لێ نادرێ کاکه. (مه‌لا غه‌فووری ده‌باغی)
ئاینده‌ی کۆمه‌ڵگای به‌شه‌ر به ڕاده‌ی سه‌رکه‌وتنی دانایی و عه‌قڵه‌وه به‌نده (فه‌له‌که‌دین کاکه‌یی)
مڕۆڤ چه‌ند خه‌ریکی کۆن بێ، نابێ له ڕۆشنبیری نوێدا بڕوا و بێ. (عه‌بدوڕڕه‌قیب یووسف)
تا مێشکمان ئازاد نه‌بێ، به چه‌ک ئازاد نابین. (ڕه‌فیق حیلمی)
هیچ ئه‌سڵه‌حه‌یه‌ک چاکتر له عیلم و سه‌نعه‌ت و عیرفان نییه. (ئه‌حمه‌د موختار جاف)
هه‌ر که‌سێ نادان نه‌بێ خۆی تالیبی مه‌عنا ده‌کا. (نالی)
منداڵان پێنج تایبەتمەندییان ھەیە کە ئەگەر گەورەکان سەبارەت بە پەروەردگار بیانبوایێ، ھەموویان دەبوونە اولياءالله:
ـ خەمی ڕزق و ڕۆزییان نییە
ـ کاتی نەخۆشین، گلەیی لە خودا ناکەن
ـ بە کۆ نان دەخۆن
ـکاتێ کە بترسن، چاویان پڕ لە ئەسرین دەبێت
ـ و کاتێ کە پێکەوە شەڕ کەن، بێ‌وچان ئاشتی دەکەنەوە
ئیمامی سیوتی (ر)
ئینوحەجەر عەسقەلانی (ڕەحمەتی خودای لێ بێ) دەفەرموێ:
تەنیا ئەنجامدانی فه‌ڕزەکان (واجبات) و دووری کردن لە سوننەتەکان (نەوافل) دەبێتە ھۆی گەشەکردنی بێکاری و نەمانی چالاکی لە بەندایەتییدا.
فتح الباری ج9 لاپەڕەی 106
حەسەنی بەسری ـ ڕەحمەتی خوای لێ بێت ـ دەفەرموێ:
بڕوادار، چاکە دەکا و لە سەرەنجامی خۆشی، دەترسێ، بەڵام مونافیق خراپە دەکا و بۆشی گرینگ نییە.
ئیبنوحەجەر عەسقەلانی دەفەرموێ:
مرۆڤی بڕوادار، ھەمووکات خۆفی خودای لە دڵ دایە و ھەمووکات ئەو بە چاودێری کارەکانی خۆی دەزانی. ئیش و کاری باشی خۆی، بە گەورە نازانێ، بەڵام لە کارە خراپەکانی دەترسێ، ھەرچەن کەمیش بن.
فتح الباری ج ۱۱ ل 105
بە یەکێ محەمەد کوڕی مونکەدریان – يەکێ لە تابعیەکانیان - گوت:
لە دونیادا زياتر حەزت لە چییە؟
وتی:
شادکردنی دڵی بڕواداران
قضاء الحوائج، ابن ابی‌الدنيا ٣٣
ئیمامی نەواوی دەفەرموێ:
«ئێحسان بەو مانایە کە چاکە لەگەڵ کەسێک بکەی کە خراپەی لەگەڵ کردووی، ئەگینا چاکە کردن لەگەڵ کەسێ کە چاکەی لەگەڵ کردووی دەبێتە مامەڵە!»
[مرقاة المفاتیح]
قال عمر بن الخطّاب رضي اللّه عنه:
«ثلاث تثبت لك الود في صدر أخيك: أن تبدأه بالسلام وتوسع له في المجلس، وتدعوه بأحب الأسماء إليه».
عومەری کوڕی خەتتاب (ر) دەفەرموێ:
سێ شت، خۆشەویستی تۆ لە دەڵی براکەتدا زیاد دەکا:
ئەوەی کە لە پێشدا تۆ سڵاوی لێ بکەی و لە ناو کۆڕدا جێگەیەکی بۆ بکەیتەوە و بە جوانترینی ناوەکانیش بانگی بکەیت.
عه‌بدوڵڵای کوڕی موبارەک (ڕ) دەفەرموێ:
«دڵڕەقی، دەرمانی ھەیە و ئەویش خوێندنەوەی زۆری قورئانە»
﴿لَوْ أَنزَلْنَا هَذَا الْقُرْآنَ عَلَى جَبَلٍ لَّرَأَیْتَهُ خَاشِعًا مُّتَصَدِّعًا مِّنْ خَشْیَهِ اللَّهِ﴾.
«ئەگەر قورئانمان بە سەر کێودا دابەزاندایێت، بە دڵئەرخەیانی ئەو کێوە لە خۆفی خودا ملکەچ و خاپوور دەبوو»
ئيمامی «ابن قیم» ڕەحمەتی خودای لێ بێت، دەفەرموێ:
کردەوەی بێ ئیخلاس و پێچەوانەی نەریتی پێغەمبەر (د.خ)، وەک جانتای ئەو ڕێبوارەیە کە پڕە لە زیخ و خۆڵ و ھیچ سوودێکی بۆ ڕێبوارەکە نییە.
یەحیای کوڕی مەعاز (رەحمەتی خوای لێ بێ) دەفەرموێ:
ڕاستگۆ نییه ئه‌و کەسه‌ی وا ئیددعای خۆشەویستی خودا دەکا، بەڵام سنووره‌کانی ناپارێزێت.
جێگای باسە کە ئیمامی (ابن الجوزی) ڕەحمەتی خوای لێ بێ:
زیاتر لە 20 ھەزار کەس یەھوودی و مەسێحی بەبۆنەی ئەوەوە ڕوویان لە ئیسلام کرد
و 100 ھەزار کەس بەبۆنەی ئەوەوە، تۆبەیان کرد...
و زیاتر لە 2000 کتێب و نامیلکەی نووسی...
بەسەر ھەمووی ئەمانەدا، بە قوتابییەکانی دەگوت:
«ئەگەر چوونە ناو بەھەشته‌وە و منتان لەوێ نەدی، پرسیار بکەن و بڵێن: خوایە! ئەو بەندەت، تۆی وەبیر ئێمە دەھێناوە...» پاشان دەستی دەکرد بە گریان.
خودای گەورە، بە ڕەحمەتی خۆی شادی بکات.
سەرچاوە: ابن رجب حەنبەلی، طبقات الحنابلة لاپەڕە 481
عومه‌ر ـڕه‌زای خوای لێ بێت-: ئه‌گه‌ر ئه‌م سێ شته نه‌بوایه‌تن: ئه‌گه‌ر ھه‌لی جوڵان و چوون به‌ره‌و لای خوا بۆم نه‌ده‌ڕه‌خسا و ئه‌گه‌ر نه‌مده‌توانی کڕنۆش بۆ خودا ببه‌م و ئه‌گه‌ر ھاونشینی ھاوه‌ڵانێک بم که قسه‌ی جوان و شيرينیان وه‌ک نوقڵ و خورما بڵاو ده‌بێته‌وه، پێم خۆش بوو که بمردایێم و به‌ره‌و لای خودا بگه‌ڕایێتمه‌وه.
عوسمانی کوڕی عه‌ففان ـ ڕه‌زای خوای لێ بێت: ئه‌گه‌ر دڵه‌کانتان پاک و خاوێن بن، له قورئان و که‌لامی خوا تێر ناخۆن و پێم خۆشه ڕۆژێک تێپه‌ڕ نه‌بێت مه‌گه‌ر ئه‌وه‌یکه ڕوانیبێتمه قورئان و که‌لامه‌که‌ی خوا.
عه‌لی کوڕی ئه‌بوتالیب ـ ڕه‌زای خوای لێ بێت: چ فێنکایی و ئاسووده‌یێکه بۆ دڵ! وتیان: چ شتێک؟ فه‌رمووی: کاتێ که له شتێک زانیاریت نییه بڵێی : خوا شاره‌زا تره! (ألله أعلم)
قال علی رضی الله عنه: اجمعوا هذه القلوب وابتغوا لها طرائف الحکمة فإنها تمل کما تمل الابدان.
دڵەکان لە دەوری یەک کۆ کەنەوە قسەی جوان وپارویان بۆ بکەن چوونکە دڵەکانیش وەک لاشەکان ماندوو دەبن.
قال علی رضی الله عنه: قیمة کل امرئ ما یحسن و قال ایضا: أن الناس أبناء من یحسنون و قدر کل امرئ ما یحسن فتکلموا فی العلم تتبین اقدارکم.
بایەخی هەرکەس بەبارتاقای خێرخوازی ئەوە. هەروەها دەفەرمویت: خەلکی خوڵقاوی چاکە و خێر خوازی خۆیانن. بایەخی هەرکەسێک پەیوەستە بەڕادەی خێرخوازی ئەوەوە، سە بارەت عیلم وزانست قسە بکن تا بایەخ و پێگەی ئێوە بۆ هەمووان روون بێتەوە.
ئیمان و تەکلیف بریتین لە: تاقیکردنەوە و پێشبڕکێیەک لە ناوەندى بازنەى ئیختیارى مرۆڤدا. کەواتە مەسەلە نەزەرى و تەماوى و قووڵ و ناڕاشکاوەکانى ئیمان، کە پێویستیان بە تاقیکردنەوە و لێ وردبوونەوە هەیە، بە وێنەى شتى بەڵگەنەویست هێندە ڕوون و ئاشکرا نابن کە هەموو کەسێک – بیەوێت یان نەیەوێت – تەسدیقیان بکات. ئەمەش بۆ ئەوەى "ئیمان"ى ئەبووبەکر لە "کوفر"ى ئەبووجەهل جیا بکرێتەوە و، ئیمانداران بەرەو "ڕعلى علیین" بەرز ببنەوە و کافرانیش بەرەو "ڕسفل سافلین" بڕۆن و بەر ببنەوە. چونکە "تەکلیف" هەرگیز بەبێ "ئیختیار" نابێت. هەر لەبەر ئەم دانستەشە کە بە دەگمەن و جار بەجار نەبێت موعجیزەکان پیشان نادرێن.
بەدیعوززەمان سەعیدى نوورسى
تیشکەکان